ΚΕΕΛΠΝΟ
Οι παρβοϊοί είναι ιοί που συνήθως προσβάλουν ζώα, όπως γάτες, σκύλοι. Οι παρβοϊοί που προσβάλουν ζώα δεν μεταδίδονται στους ανθρώπους και υπάρχει ειδικό εμβόλιο έναντι των συγκεκριμένων παρβοϊών για την προστασία των ζώων.
Ο Παρβοϊός B19 (Parvovirus B19) είναι ο μοναδικός παρβοϊός που προσβάλει ανθρώπους και δεν προσβάλει ζώα. Προσβάλλει κυρίως παιδιά ηλικίας 4-10 ετών και στην πλειοψηφία των υγιή ατόμων προκαλεί ήπια, αυτοπεριοριζόμενη νόσο.
Τρόπος Μετάδοσης Ο Παρβοϊός Β19 μεταδίδεται συνήθως από άτομο σε άτομο μέσω των σταγονιδίων του αναπνευστικού, όπως σάλιο, πτύελα ή ρινική βλέννα. Επίσης μπορεί να μεταδοθεί από τη μητέρα στο έμβρυο κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης (κάθετη μετάδοση). Ο κίνδυνος κάθετης μετάδοσης στο έμβρυο είναι περίπου 33%. Τέλος, μετάδοση του ιού μπορεί να γίνει μέσω της μετάγγισης αίματος ή παραγώγων αίματος και σπανιότερα μέσω της μεταμόσχευσης οργάνων (ιατρογενής μετάδοση).
Χρόνος Επώασης: Ο χρόνος επώασης είναι συνήθως από τέσσερεις έως 10 μέρες (4-21ημέρες). Η νόσηση καταλείπει δια βίου ανοσία.
Περίοδος Μεταδοτικότητας: Τα άτομα που νοσούν με λοίμωξη από Παρβοϊό B19 είναι πιο μεταδοτικά στα αρχικά στάδια της νόσου, κατά τη διάρκεια του πυρετού και των συμπτωμάτων που μοιάζουν με κρυολόγημα (επτά μέρες πριν την εμφάνιση του εξανθήματος). Συνήθως παύουν να είναι μεταδοτικά μετά την εμφάνιση του εξανθήματος και των αρθραλγιών. Οι ασθενείς με απλαστική κρίση είναι εξαιρετικά μεταδοτικοί και θα πρέπει να απομονώνονται για να αποτραπεί η μετάδοση του ιού. Τα άτομα με απλαστική κρίση είναι μεταδοτικά έως και 1 εβδομάδα μετά την έναρξη των συμπτωμάτων. Τα ανοσοκατεσταλμένα άτομα με χρόνια λοίμωξη και σοβαρή αναιμία μπορεί να μεταδίδουν τον ιό για μήνες έως χρόνια.
Επιδημιολογία: Λοιμώξεις από τον Παρβοϊό Β19 παρατηρούνται πιο συχνά στα τέλη του χειμώνα, την άνοιξη και τις αρχές του καλοκαιριού. Κρούσματα μπορεί να παρουσιάζονται σποραδικά η σε συρροές, ειδικά στον παιδικό πληθυσμό. Τοπικές επιδημίες καταγράφονται κάθε τέσσερα έως δέκα χρόνια. Τα δύο τρίτα του ενήλικου πληθυσμού αναμένεται να έχουν ανοσία στον Παρβοϊό Β19 λόγω προγενέστερης λοίμωξης που εμφανίζεται συχνά κατά την παιδική ηλικία. Οι έγκυες γυναίκες, σύμφωνα με μελέτες, μπορεί να είναι επίνοσες στον ιό σε ποσοστό έως και 30-40%. Το ποσοστό το επίνοσων ατόμων μειώνεται με την ηλικία και αντίστοιχα η πιθανότητα μόλυνσης. Το ποσοστό δευτερογενούς μετάδοσης ενδοοικογενειακά είναι ως 50%.
Κλινικές εκδηλώσεις : Η συμπτωματολογία της λοίμωξης από Παρβοϊό B19 ποικίλει ανάλογα με την ηλικία του ασθενούς και τα υποκείμενα νοσήματα.
Περίπου 2 στα 10 άτομα που μολύνονται από τον Παρβοϊό B19 είναι ασυμπτωματικά. Η συμπτωματολογία είναι συνήθως ήπια και μπορεί να περιλαμβάνει πυρετό, κεφαλαλγία, βήχα, κυνάγχη, εξανθήματα, πόνο στις αρθρώσεις.
Μία από τις κοινές κλινικές εκδηλώσεις είναι το χαρακτηριστικό εξάνθημα δίκην «ραπισμένης παρειάς» (κόκκινο μάγουλο) στο οποίο οφείλεται η ονομασία Λοιμώδες Ερύθημα ή αλλιώς Πέμπτη νόσος. Η πέμπτη νόσος πήρε το όνομά της επειδή ήταν πέμπτη σε μια λίστα ιστορικών ταξινομήσεων κοινών λοιμωδών δερματικών εξανθημάτων στα παιδιά. Το εξάνθημα αυτό εμφανίζεται συνήθως λίγες μέρες μετά τα αρχικά συμπτώματα που προαναφέρθηκαν και παρουσιάζεται συχνότερα σε μικρά παιδιά παρά σε ενήλικες.
Στη συνέχεια το εξάνθημα μπορεί να εξαπλωθεί λίγες μέρες μετά, στο στήθος, την πλάτη, τους γλουτούς, τα χέρια και τα πόδια. Το τελευταίο μπορεί να είναι κνησμώδες, ειδικά στα πέλματα των ποδιών, να ποικίλλει σε ένταση και συνήθως υποχωρεί σε 7 έως 10 ημέρες. Σε κάποιες περιπτώσεις το εξάνθημα μπορεί να επανεμφανίζεται και να υποχωρεί για αρκετές εβδομάδες και κατά την αποδρομή του να φαίνεται δαντελωτό. Η ζέστη, το στρες, η άσκηση μπορεί παροδικά να επιδεινώνουν το εξάνθημα.
Μία άλλη κλινική εκδήλωση της λοίμωξης από Παρβοϊό B19, πιο συχνά παρατηρούμενη σε ενήλικες και γυναίκες, σπανιότερα σε παιδιά, είναι οι επώδυνες ή πρησμένες αρθρώσεις, γνωστή ως σύνδρομο πολυαρθροπάθειας. Μερικοί ενήλικες με λοίμωξη από Παρβοϊό Β19 μπορεί να έχουν μόνο επώδυνες αρθρώσεις, συνήθως στα χέρια, τα πόδια ή τα γόνατα, χωρίς άλλα συμπτώματα. Ο πόνος στις αρθρώσεις συνήθως διαρκεί 1 έως 3 εβδομάδες, αλλά μπορεί να επιμένει για μήνες ή περισσότερο και στις περισσότερες περιπτώσεις υποχωρεί χωρίς μακροχρόνια προβλήματα.
Επιπλοκές: Σε υγιή παιδιά και υγιείς ενήλικες η λοίμωξη από τον Παρβοϊό Β19 είναι συνήθως ήπια, αυτοπεριοριζόμενη. Ωστόσο, σε μερικούς ανθρώπους μπορεί να παρουσιαστούν σοβαρές επιπλοκές που να επηρεάσουν τα νεύρα, τις αρθρώσεις ή την αιμοποίηση. Σοβαρές ασθένειες, πχ ρευματοειδής αρθρίτιδα, κεραυνοβόλος ηπατίτιδα, οξεία μυοκαρδίτιδα, έχουν περιγραφεί σε συνδυασμό με λοίμωξη από Παρβοϊό B19.
Αυξημένο κίνδυνο επιπλοκών από λοίμωξη με Παρβοϊό Β19 διατρέχουν οι παρακάτω κατηγορίες ατόμων:
Διάγνωση
Η διάγνωση της λοίμωξης από Παρβοϊό B19 συνήθως είναι κλινική με βάση την κλινική εικόνα και το χαρακτηριστικό εξάνθημα της νόσου. Η παρουσία θετικών IgM αντισωμάτων έναντι του Παρβοϊού B19 σε ορολογικό έλεγχο επιβεβαιώνει πρόσφατη λοίμωξη από τον ιό και μπορεί να ανιχνεύεται έως και δύο μήνες μετά την λοίμωξη, ενώ η παρουσία θετικών IgG αντισωμάτων υποδηλώνει παρελθούσα μόλυνση και ανοσία του ατόμου. Η διάγνωση μπορεί να τεθεί και με μοριακό έλεγχο σε ειδικές περιπτώσεις ασθενών. Η πραγματοποίηση εργαστηριακού ελέγχου γίνεται κατόπιν υπόδειξης του θεράποντα ιατρού και δεν είναι απαραίτητη για την επιστροφή των ατόμων που νόσησαν στη σχολική μονάδα ή την εργασία τους.
Θεραπεία
Δεν υπάρχει ειδική αντιική θεραπεία. Η θεραπεία συνήθως περιλαμβάνει ανακούφιση από συμπτώματα, όπως πυρετό, κνησμό, πόνο και πρήξιμο στις αρθρώσεις. Η νόσηση από Παρβοϊό B19 είναι συνήθως ήπια και υγιή παιδιά και ενήλικες συνήθως αναρρώνουν πλήρως. Μετάγγιση αίματος μπορεί να χρειαστεί σε ασθενείς με ανοσοκαταστολή ή χρόνιες αιματολογικές διαταραχές που θα εκδηλώσουν σοβαρή αναιμία. Τέλος, ενδοφλέβια ανοσοσφαιρίνη μπορεί να χορηγηθεί σε ασθενείς με ανοσοκαταστολή και χρόνια λοίμωξη.
Μέτρα Πρόληψης
Δεν υπάρχει εμβόλιο για την πρόληψη της λοίμωξης από τον Παρβοϊό Β19.
Η εφαρμογή των μέτρων ατομικής υγιεινής (συχνό και τακτικό πλύσιμο των χεριών), αναπνευστικής υγιεινής (κάλυψη του στόματος και τη μύτης κατά τον βήχα και τον πταρμό), η αποφυγή του συγχρωτισμού και της στενής επαφής με άτομα που νοσούν, η αποφυγή κοινής χρήσης σκευών φαγητού, η κατ’ οίκον παραμονή κατά την ασθένεια, ο σωστός αερισμός των χώρων, βοηθούν στην πρόληψη της μετάδοσης της νόσου, ενώ η τακτική καθαριότητα και απολύμανση των επιφανειών με τα συνήθη μέσα προλαμβάνει ταυτόχρονα την μετάδοση και άλλων ιογενών νοσημάτων.
Οι έγκυες με παιδιά με λοίμωξη από Παρβοϊό Β19 θα πρέπει να εφαρμόζουν τα παραπάνω μέτρα πρόληψης και να ενημερώσουν τον θεράποντα ιατρό τους.
Οι εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας θα πρέπει να ενημερώνονται για τη σημασία της τήρησης των μέτρων ελέγχου των λοιμώξεων. Οι ασθενείς με απλαστική κρίση θα πρέπει να νοσηλεύονται σε μονόκλινο δωμάτιο (απομόνωση) για μία εβδομάδα και οι ανοσοκατασταλμένοι ασθενείς με χρόνια λοίμωξη για όλο το διάστημα νοσηλείας τους.
Ο ιός είναι μεταδοτικός κατά τα αρχικά στάδια της μόλυνσης και πριν την εμφάνιση του εξανθήματος, ενώ μετά την εμφάνιση αυτού συνήθως παύει να είναι μεταδοτικός. Η αναγνώριση των μολυνθέντων κατά τη στιγμή της διάγνωσης, δεν μπορεί να αποτρέψει την μετάδοση του ιού και την εκδήλωση επιδημιών. Ωστόσο η απομάκρυνση των πασχόντων κατά το αρχικό μεταδοτικό στάδιο της νόσου είναι σημαντική. Ο αριθμός μολύνσεων μετά από έκθεση στον ιό στο χώρο εργασίας ή σε άλλους χώρους δεν είναι υψηλότερος από αυτόν στην κοινότητα, ενώ ο κίνδυνος να μολυνθεί ένα επίνοσο άτομο και να εμφανίσει σοβαρές επιπλοκές είναι χαμηλός. Τα άτομα υψηλού κινδύνου για επιπλοκές από λοίμωξη από Παρβοϊό B19, θα πρέπει να συμβουλευτούν τον θεράποντα ιατρό τους.
Σε ότι αφορά στις επιδημικές εξάρσεις σε σχολικές μονάδες ή επαγγελματικούς χώρους, γονείς και υπάλληλοι θα πρέπει να είναι ενήμεροι σχετικά με τον ιό, τον τρόπο μετάδοσής του, τις ομάδες που βρίσκονται σε κίνδυνο επιπλοκών και να τηρούν τα μέτρα πρόληψης μετάδοσης του νοσήματος. Η απόφαση για την απομάκρυνση από το χώρο εργασίας ή τη σχολική μονάδα θα πρέπει να είναι εξατομικευμένη και σύμφωνη με τις συστάσεις του θεράποντος ιατρού.
Διευκρινίζεται ότι, σε μεμονωμένα κρούσματα λοίμωξης από Παρβοϊό Β19 σε σχολικές μονάδες δεν απαιτείται το κλείσιμο των σχολικών μονάδων. Σε εκτεταμένες συρροές κρουσμάτων γίνεται εκτίμηση κινδύνου από την αρμόδια Διεύθυνση Δημόσιας Υγείας σε συνεργασία με τον ΕΟΔΥ. Σε κάθε περίπτωση η διακοπή λειτουργίας των σχολικών μονάδων ως μέτρο Δημόσιας Υγείας θα εφαρμόζεται σε ελάχιστες περιπτώσεις, κατόπιν εκτίμησης κινδύνου από τις αρμόδιες Διευθύνσεις Δημόσιας Υγείας, και όπου απαιτείται με την συνδρομή του ΕΟΔΥ.
Επιδημιολογικά δεδομένα Ευρώπη (2024)
Πολλές χώρες της Ευρώπης (Γαλλία, Ολλανδία, Ιρλανδία, Δανία, Νορβηγία, Τσεχία, Λάτβια, Λιθουανία, Ισπανία), αναφέρουν κυρίως κατά τα τέλη του 2023 και στο πρώτο τρίμηνο του 2024, αύξηση των περιστατικών πέμπτης νόσου (λοιμώδους ερυθήματος) σε παιδιά, με κάποιες από αυτές να δηλώνουν αύξηση στα σοβαρά περιστατικά από λοίμωξη με Παρβοϊό B19 σε έγκυες, νεογνά και παιδιά καθώς και αύξηση στις ανιχνεύσεις Παρβοϊού B19 σε δότες αίματος/πλάσματος και ενήλικες. Στη Γαλλία καταγράφεται επίσης αύξηση στις αποβολές, τις αμβλώσεις και στους θανάτους σε νεογνά λόγω λοίμωξης από Παρβοϊό B19.
Τελευταία επικαιροποίηση 05/06/2024.
1https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK482245/
2Control of Communicable Diseases Manual, 19th Edition
3 https://www.cdc.gov/parvovirusb19/index.html
4 Communicable disease threats report, 14-20 April 2024, week 16 (europa.eu)
5https://www.nbt.nhs.uk/maternity-services/pregnancy/routine-screening-tests-scans/parvovirus-b19
6https://www.canada.ca/en/public-health/services/laboratory-biosafety-biosecurity/pathogen-safety-data-sheets-risk-assessment/parvovirus-b19.html
7Parvovirus B19: a Clinical and Diagnostic Review, Reno et al, https://doi.org/10.1016/j.clinmicnews.2022.06.003
8Guidance for control of parvovirus B19 infection in healthcare settings and the community, Crowcroft et al, doi: 10.1093/pubmed/21.4.439.