ΚΕΕΛΠΝΟ
Τι είναι οι κρότωνες (τσιμπούρια)
Οι κρότωνες (τσιμπούρια) διαθέτουν 4 ζεύγη ποδιών (αντί για 3 που διαθέτουν τα έντομα) και ανήκουν στην Υποκλάση των Ακάρεων (Κλάση Αραχνιδίων). Χαρακτηρίζονται ως εξωπαράσιτα που τρέφονται με το αίμα θηλαστικών, πτηνών, ερπετών και αμφιβίων και αποτελούν (μετά τα κουνούπια) τους σημαντικότερους διαβιβαστές νοσημάτων παγκοσμίως. Μπορούν να μεταδώσουν σοβαρές λοιμώξεις στον άνθρωπο, όπως η νόσος του Lyme, η κροτωνογενής εγκεφαλίτιδα και ο αιμορραγικός πυρετός Κριμαίας–Κονγκό (CCHF), καθώς και ασθένειες στα ζώα, όπως η ερλιχίωση και η πιροπλάσμωση.
Βιολογικός κύκλος
Ο βιολογικός τους κύκλος χωρίζεται σε αυγό (μη παρασιτικό και ακίνητο), προνύμφη (με το μάτι φαίνονται σαν κομμάτια από σκόνη), νύμφη (μέγεθος σαν κεφάλι από καρφίτσα ή σπόρος) και ενήλικο. Το ενήλικο ομοιάζει με μικρή αράχνη και είναι το στάδιο εκείνο που προσκολλάται στον ξενιστή και όταν τραφεί (θηλυκό) διογκώνεται και το σώμα του γεμίζει αίμα (Σχήμα 1).
Ένα κύριο χαρακτηριστικό τους είναι ότι απαντώνται σε πολλούς φαινοτύπους με διαφορετικά χρώματα, από κοκκινωπά έως σκούρα καφέ ή μαύρα/γκρι. Επίσης μπορούν να αναρριχηθούν στα φυτά ή να περπατούν στο έδαφος και επιτίθενται στα διερχόμενα ζώα ή τον άνθρωπο χρησιμοποιώντας τα άγκιστρα που έχουν στα πόδια τους στήνοντας ουσιαστικά «ενέδρα». Τα βρίσκουμε σε περιοχές με βλάστηση, όπως δάση, λιβάδια, περιοχές με θάμνους και πάρκα, ανάλογα με το είδος τους. Είναι πιο δραστήρια από την άνοιξη μέχρι το φθινόπωρο, αλλά απαντώνται καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους.
Ξενιστές
Αρκετά από τα είδη κροτώνων έχουν βιολογικό κύκλο που περιλαμβάνει 3 διαφορετικούς ξενιστές δηλ. κατά τη διάρκεια της ζωής τους μετακινούνται από το ένα είδος ζώου στο άλλο. Το γεγονός αυτό αυξάνει την πιθανότητα μόλυνσής τους από κάποιο παθογόνο το οποίο και θα μεταφέρουν στον επόμενο ξενιστή (ζώο ή άνθρωπο).
Όλα τα παραπάνω αποδεικνύουν πόσο σημαντική είναι η πρόληψη παρασιτισμού από κρότωνες, καθώς και η προσεκτική απομάκρυνσή τους. Αναλυτικότερα, η απομάκρυνση θα πρέπει να πραγματοποιηθεί με ειδικό τρόπο προκειμένου να μη μείνουν στο δέρμα τμήματα από το τσιμπούρι και να μην πιεστεί (ζουληχτεί) το σώμα του.
Νοσήματα και κρότωνες
Τα νοσήματα κροτωγενούς προέλευσης (tick-borne diseases) παρουσιάζουν παγκόσμια διασπορά και αυξανόμενη συχνότητα αποτελώντας σημαντική απειλή για τη δημόσια και κτηνιατρική υγεία. Πρόσφατο παράδειγμα αποτελεί το θανατηφόρο κρούσμα Αιμορραγικού Πυρετού Κριμαίας–Κονγκό (CCHF) στη Θεσσαλία, το οποίο προκάλεσε συναγερμό στις υγειονομικές αρχές.
Ο ιός CCHF μεταδίδεται στον άνθρωπο κυρίως μέσω δήγματος από μολυσμένους κρότωνες και κυκλοφορεί σε φυσικούς ξενιστές όπως οικόσιτα και άγρια θηλαστικά και πτηνά (ιδιαίτερης σημασίας είναι τα αποδημητικά πουλιά), που σπάνια εκδηλώνουν νόσημα.
Η αύξηση των κρουσμάτων αυτών συνδέεται με ανθρώπινες δραστηριότητες, όπως η αποψίλωση δασών, οι αλλαγές στη χρήση γης και η αστικοποίηση, που μεταβάλλουν τα οικοσυστήματα και διευκολύνουν τη διασπορά των παθογόνων. Παράλληλα, η αυξανόμενη ανθεκτικότητα κροτώνων σε βιοκτόνα (ακαρεοκτόνα) επηρεάζει την οικολογία τους.
Συμπερασματικά, η αντιμετώπιση των νοσημάτων αυτών απαιτεί διεπιστημονική προσέγγιση στο πλαίσιο της στρατηγικής της Ενιαίας Υγείας (One Health).
Αναλυτικές οδηγίες για να μειώσουμε τον κίνδυνο παρασιτισμού από κρότωνες και το σωστό τρόπο αφαίρεσης είναι διαθέσιμες στην ιστοσελίδα του ΕΟΔΥ:
https://eody.gov.gr/disease/tsimpoyria-krotones/
https://eody.gov.gr/wp-content/uploads/2019/01/prostasia_tsimpouria-202404.pdf
Κατόπιν ολοκλήρωσης της ανάλυσης των δεδομένων που έχουν καταχωρηθεί στο Eθνικό Μητρώο HIV έως και τις 03/04/2025, αναρτήθηκε στην ιστοσελίδα του ΕΟΔΥ, το ετήσιο δελτίο επιδημιολογικής επιτήρησης της HIV λοίμωξης και των περιστατικών AIDS στην Ελλάδα, το οποίο περιλαμβάνει περιστατικά HIV, που διαγνώστηκαν έως τις 31/12/2024.
Τα βασικά σημεία του δελτίου συνοψίζονται ως εξής:
Η χορήγηση προφυλακτικής αντιρετροϊκής αγωγής πριν από την πιθανή έκθεση στον HIV (Pre-Exposure Prophylaxis – PrEP), αποτελεί μια αποτελεσματική μέθοδο πρόληψης της HIV λοίμωξης, η οποία έχει προστεθεί στα διαθέσιμα μέσα για τον περιορισμό της εξάπλωσης του HIV (Σχήμα 1).
Σχήμα 1. Μέσα για την πρόληψη της μετάδοσης του HIV.
|
Στην Ελλάδα, η συνταγογράφηση και διάθεση της PrEP ξεκίνησε πρόσφατα και απευθύνεται σε άτομα, που δεν έχουν μολυνθεί από τον HIV, αλλά εμφανίζουν υψηλό κίνδυνο έκθεσης στον HIV, όπως:
H PrEP συνταγογραφείται, κατόπιν αξιολόγησης, από ιατρούς συγκεκριμένων ειδικοτήτων (Γενικής/ Οικογενειακής Ιατρικής, Εσωτερικής Παθολογίας, Δερματολογίας/Αφροδισιολογίας, ή Μαιευτικής Γυναικολογίας), μέσω του Συστήματος Ηλεκτρονικής Συνταγογράφησης (ΣΗΣ) και διατίθεται δωρεάν από τα 24 Νοσοκομειακά Φαρμακεία του ΕΣΥ, τα οποία ήδη εξυπηρετούν ασθενείς υπό αντιρετροϊκή αγωγή (Σχήμα 2).
Σχήμα 2. Νοσοκομειακά Φαρμακεία εκτέλεσης συνταγών PrEP
Πηγή: ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ με αρ.πρ. Δ1α/Γ.Π.οικ. 21650-14.05.2025 – Έναρξη συνταγογράφησης και διάθεσης PrEP
Η διαδικασία ιατρικής εκτίμησης πριν από τη συνταγογράφηση της PrEP περιλαμβάνει:
Για την ηλεκτρονική συνταγογράφηση της PrEP, είναι αναγκαία η καταχώριση του ΑΜΚΑ σε ειδική καρτέλα του Συστήματος Ηλεκτρονικής Συνταγογράφησης (ΣΗΣ) από τον/την ιατρό, ο οποίος ψευδωνυμοποιείται αυτόματα από το σύστημα μέσω της δημιουργίας ενός Κωδικού Αριθμού Δικαιούχου. Ο ιατρός συνταγογραφεί ηλεκτρονικά την PrEP, χωρίς τη χρήση άλλων στοιχείων που προσδιορίζουν την ταυτότητα του ατόμου. Ομοίως, στη συνταγή εμφανίζονται αποκλειστικά τα ψευδωνυμοποιημένα στοιχεία του δικαιούχου.
Η PrEP χορηγείται σε μορφή δισκίων που λαμβάνονται καθημερινά ή, σε ορισμένες περιπτώσεις και κατόπιν σύστασης του/ τηςιατρού, πριν και μετά την έκθεση (on-demand PrEP).
Η χρήση της PrEP δεν υποκαθιστά την χρήση του προφυλακτικού και τον τακτικό έλεγχο για ΣΜΝ, αλλά αποτελεί ένα επιπλέον εργαλείο πρόληψης που ενισχύει την προστασία από τον HIV.
Πηγές:
Ο Ιούλιος έχει καθιερωθεί ως Μήνας Ευαισθητοποίησης για την Ασφάλεια από την Υπεριώδη Ακτινοβολία, με την υποστήριξη της Αμερικανικής Ακαδημίας Δερματολογίας (AAD) και του Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC), αναδεικνύοντας τη σημασία προστασίας του δέρματος και των ματιών από τη βλαβερή UV ακτινοβολία. Καθώς μπαίνουμε στον Αύγουστο, τον κατ’ εξοχήν μήνα των διακοπών στη χώρα μας, το μήνυμα αυτό παραμένει επίκαιρο: οι κίνδυνοι της υπεριώδους ακτινοβολίας είναι ιδιαίτερα έντονοι στην Ελλάδα, ειδικά τώρα που περνάμε περισσότερο χρόνο στον ήλιο.
Η UV ακτινοβολία διακρίνεται σε τρεις τύπους: UVA, που διεισδύει βαθύτερα στο δέρμα προκαλώντας φωτογήρανση και βλάβες στο DNA, UVB, που ευθύνεται για τα ηλιακά εγκαύματα και την αύξηση του κινδύνου καρκίνου του δέρματος, και UVC, η οποία φιλτράρεται από την ατμόσφαιρα και δεν φτάνει στην επιφάνεια της Γης. Η μακροχρόνια έκθεση στην UV ακτινοβολία συσχετίζεται με καρκίνο του δέρματος (βασικοκυτταρικό, ακανθοκυτταρικό, μελάνωμα) και οφθαλμολογικές παθήσεις (καταρράκτης, εκφύλιση ωχράς κηλίδας).
Πρόσφατη μελέτη της Αμερικανικής Ακαδημίας Δερματολογίας (2024) φανερώνει σημαντικά κενά στη γνώση και την προστατευτική συμπεριφορά των ατόμων ηλικίας 18–26 ετών (Γενιά Z). Πάνω από το 50% των ερωτηθέντων αγνοούσε ότι η υπερβολική έκθεση στον ήλιο προκαλεί πρόωρη γήρανση ή αυξάνει τον κίνδυνο καρκίνου. Επίσης, το 27% δήλωσε ότι προτιμά το μαύρισμα έναντι της προστασίας, ενώ το 37% εφαρμόζει αντηλιακό μόνο όταν το υπενθυμίζουν άλλοι. Αυτά τα δεδομένα αναδεικνύουν την ανάγκη ενίσχυσης των εκπαιδευτικών παρεμβάσεων, με ιδιαίτερη στόχευση στη νεότερη γενιά.
Η προστασία από την UV ακτινοβολία απαιτεί απλά αλλά ουσιώδη μέτρα:
Η ενημέρωση, η πρόληψη και η υιοθέτηση κατάλληλων μέτρων προστασίας μπορούν να μειώσουν δραστικά τον κίνδυνο εμφάνισης δερματικού καρκίνου και να διαφυλάξουν την υγεία του δέρματος και των ματιών. Είναι σημαντικό να ενισχυθεί η ευαισθητοποίηση του κοινού, ιδιαίτερα μεταξύ των νέων, και να προαχθεί η πρόληψη ως στάση ζωής.
Πηγές:
Η κλιματική αλλαγή, η άνοδος της θερμοκρασίας του πλανήτη, ο τουρισμός και η μετακίνηση πληθυσμών, είχαν ως αποτέλεσμα την (επαν-)εμφάνιση κρουσμάτων λοίμωξης από αρμποϊούς (arboviruses) στην Ευρώπη, όπως ο αιμορραγικός πυρετός Κριμαίας – Κονγκό, η λοίμωξη από τον ιό του Δυτικού Νείλου, ο πυρετός της κοιλάδας Rift και ο Δάγκειος πυρετός (Crimean-Congo haemorrhagic fever virus, West Nile Virus, Rift Valley fever, Dengue fever), που μεταδίδονται μέσω διαβιβαστών
Στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος “MOBILISE” αναπτύχθηκε μια καινοτόμος κινητή εργαστηριακή μονάδα, με δυνατότητα λήψης και ανάλυσης δειγμάτων ανθρώπινης, ζωικής και περιβαλλοντικής προέλευσης. Η ύπαρξη κινητών εργαστηρίων κρίνεται απαραίτητη για την εξασφάλιση ταχείας απόκρισης κυρίως σε δυσπρόσιτες περιοχές, ενώ παράλληλα στοχεύει να καλύψει τις ελλείψεις σε εργαστήρια επιπέδου βιοασφάλειας BSL-4.
Στην Ελλάδα ξεκίνησε η πιλοτική χρήση με την εβδομάδα εκπαίδευσης των χρηστών στην Αθήνα, ενώ στη συνέχεια η ομάδα του ΕΟΔΥ θα ταξιδέψει στη Βόρεια Ελλάδα, όπου το κινητό εργαστήριο θα χρησιμοποιηθεί στο πεδίο για τη διάγνωση περιστατικών ιού του Δυτικού Νείλου σε ανθρώπινα δείγματα.
Επίσκεψη εργασίας στη χώρα μας πραγματοποίησε κλιμάκιο εμπειρογνωμόνων του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πρόληψης και Ελέγχου Νοσημάτων (ECDC), με επικεφαλής τη Διευθύντρια του Οργανισμού, Dr Pamela Rendi-Wagner.
Σας ευχαριστούμε που μας διαβάζετε και στηρίζετε τη Δημόσια Υγεία κάθε μήνα.
Το ενημερωτικό μας δελτίο θα κάνει ένα σύντομο διάλειμμα τον Αύγουστο για τις καλοκαιρινές διακοπές.
Θα επανέλθουμε ανανεωμένοι με το τεύχος Σεπτεμβρίου 2025, γεμάτο νέα ενδιαφέροντα θέματα.
Σας ευχόμαστε έναν όμορφο και ξεκούραστο Αύγουστο – με υγεία, χαλάρωση και… αντηλιακό!