ΚΕΕΛΠΝΟ

Μήνυμα κατά του στιγματισμού

Ενημέρωση για τα συμπτώματα του Mpox

Φροντίδα υγείας κατά την ανάρρωση στο σπίτι

Προστασία των άλλων κατά την ανάρρωση στο σπίτι

 Τι είναι η νόσος Mpox;  

Ο ιός της νόσου Mpox ανήκει στο γένος ιών  Orthopoxvirus. Στο ίδιο γένος ανήκει και ο ιός της Eυλογιάς (Variola), της γνωστής νόσου που τόσο έβλαψε την ανθρωπότητα  για αιώνες έως ότου εκριζώθηκε τη δεκαετία του 1970 με τη βοήθεια των εμβολίων. Μάλιστα το εμβόλιο κατά της ευλογιάς που ανακαλύφθηκε  από τον Αμερικανό γιατρό Jenner (1796) ήταν το πρώτο αποτελεσματικό εμβόλιο κατά παθογόνων μικροοργανισμών και ανέδειξε τη σημασία των εμβολίων ως μέσο πρόληψης λοιμωδών νοσημάτων.

Οι Orthopox-ιοί έχουν μια σειρά από φυσικούς ξενιστές, συνήθως ζώα στα οποία είναι προσαρμοσμένοι, και φέρουν τα αντίστοιχα ονόματα π.χ. Ευλογιά των Αγελάδων (Cowpox), Ευλογιά των Καμήλων (Camelpox). Ορισμένες φορές οι ιοί αυτοί είναι δυνατόν να προσβάλλουν περισσότερα από ένα είδη ζώων ή να σπάσουν το φράγμα του ξενιστή και να μεταπηδήσουν σε διαφορετικό ζωικό είδος. Για παράδειγμα, ο ιός της ευλογιάς της αγελάδας, είναι δυνατόν να προσβάλει ανθρώπους και γάτες.

Ο ιός Mpox παραδοσιακά κυκλοφορεί σε χώρες της Κεντρικής και Δυτικής Αφρικής στους φυσικούς του ξενιστές (άγρια τρωκτικά) με περιστασιακή μεταπήδηση σε πιθήκους και ενίοτε σε ανθρώπους. Η ονομασία Mpox προέκυψε από το γεγονός ότι για πρώτη φορά (1958) παρατηρήθηκε σε πιθήκους εργαστηρίου. Από τις αρχές Μαΐου του 2022 όμως έχουν αρχίσει να καταγράφονται ανθρώπινα κρούσματα σε χώρες μη ενδημικές, με αποτέλεσμα ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας να χαρακτηρίσει το φαινόμενο ως έξαρση κρουσμάτων διεθνούς εμβέλειας σε μη-ενδημικές χώρες (multi-country outbreak in non-endemic countries).

Τον Αύγουστο του 2022 περιγράφηκε για πρώτη φορά μετάδοση του ιού Mpox από άνθρωπο σε σκύλο. Ο σκύλος εμφάνισε κλινική νόσο με χαρακτηριστικές βλεννογονοδερματικές αλλοιώσεις. Ωστόσο η εξαιρετική σπανιότητα της εντόπισης του ιού σε κατοικίδιο ζώο, παρά τα χιλιάδες κρούσματα σε ανθρώπους, μαρτυρεί ότι η μετάδοση δεν είναι κάτι που συμβαίνει συχνά ή εύκολα. Ωστόσο τα δεδομένα για τον ιό Mpox μπορεί να μεταβάλλονται, καθώς προκύπτουν νεότερες πληροφορίες κατά την εξέλιξη της παγκόσμιας επιδημικής έξαρσης κρουσμάτων της πρώην Ευλογιάς των Πιθήκων.

Ποια ζώα μπορούν να μολυνθούν και πόσο κινδυνεύω;  

Τα διαφορετικά είδη ιών Orthopox–ιών παρουσιάζουν εξειδίκευση ως προς την ικανότητά τους να προσβάλλουν διαφορετικούς  ξενιστές, ωστόσο είναι δυνατόν να μεταπηδήσουν σε νέα ζωικά είδη.

Ο ιός της νόσου Mpox προσβάλλει συγκεκριμένα ζώα που ζουν στην Αφρική, κυρίως τρωκτικά (είδη σκιούρων, ορισμένους αρουραίους και μικρά ποντίκια– Rope squirrel, Tree squirrel, Gambian pouched rat, dormouse) και πρωτεύοντα θηλαστικά (χιμπατζήδες, μαϊμούδες, πίθηκοι κλπ.).

Μία συρροή 47 κρουσμάτων Mpox σε ανθρώπους το 2003 στις ΗΠΑ προκλήθηκε από κυνόμυες (Prairie Dogs), μεγαλόσωμα άγρια τρωκτικά που ενδημούν στις ΗΠΑ. Τα ζώα αυτά προσβλήθηκαν από τον ιό μέσω επαφής με εισαγόμενα από την Αφρική άγρια τρωκτικά και στη συνέχεια μόλυναν ανθρώπους, οι οποίοι τα διατηρούσαν σαν κατοικίδια.

Από τα ζώα που διατηρούνται ως κατοικίδια ή που εκτρέφονται,  τα τρωκτικά (χάμστερς, ποντίκια, ινδικά χοιρίδια, gerbils, τσιντσιλά κλπ.) και τα κουνέλια  θεωρούνται ευαίσθητα σε ιούς του γένους Orthopoxvirus. Παρόμοια ευαισθησία αναμένεται να έχουν και οι λαγοί λόγω της υψηλής συγγένειας με τα κουνέλια. Ωστόσο, δεν είναι σαφές αν τα κατοικίδια τρωκτικά, τα κουνέλια ή οι λαγοί μπορούν να μολυνθούν με Mpox και να μεταδώσουν τον ιό σε άνθρωπο, καθώς μέχρι τώρα δεν έχει καταγραφεί. Στην καλά μελετημένη συρροή ανθρώπινων κρουσμάτων πρώην Ευλογιάς των Πιθήκων στις ΗΠΑ του 2003 με μετάδοση από κατοικίδια prairie dogs, δεν διαπιστώθηκε ότι π.χ. τα κουνέλια έπαιξαν κάποιο ρόλο στην προσβολή ανθρώπων.

Πρόσφατη περίπτωση σκύλου που εμφάνισε δερματικές και βλεννογονικές αλλοιώσεις συμβατές με πρώην Ευλογιά των Πιθήκων και εργαστηριακά επιβεβαιώθηκε ο ιός Mpox (Seang et al., Evidence of human-to-dog transmission of monkeypox virus. Lancet. 2022;400(10353):658-659) αποτελεί ισχυρή ένδειξη ότι ο Mpox μπορεί να μεταδοθεί σε κατοικίδια ζώα. Ο σκύλος  πιθανολογείται ότι μολύνθηκε από τους θετικούς στον ιό ιδιοκτήτες του. Ωστόσο χρειάζονται περισσότερα δεδομένα για να επιβεβαιωθεί η δυνατότητα του ιού Monkeypox να υπερπηδήσει το φράγμα των ειδών, και να προκαλέσει νόσο σε νέα ζωικά είδη.

Το παραπάνω περιστατικό  καταδεικνύει την αναγκαιότητα της αυστηρής τήρησης των μέτρων  αποφυγής επαφής με ζώα ανθρώπων που νοσούν.  Με τον τρόπο αυτό, ελαχιστοποιείται η πιθανή μετάδοση του ιού σε ζώα, τα οποία στη συνέχεια είναι δυνατόν να μολύνουν άλλους ανθρώπους ή ζώα. Υπάρχει ο κίνδυνος ο ιός να εγκατασταθεί στα ζώα αυτά ή να μεταπηδήσει σε ζώα της άγριας πανίδας και έτσι να δημιουργηθούν εστίες του ιού που δύσκολα θα μπορούν να εκριζωθούν.

Τι συμπτώματα παρουσιάζουν τα μολυσμένα ζώα;  

Εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, συμπεριλαμβανομένου του τρόπου μόλυνσης,  της οδού εισόδου του ιού (μέσω δέρματος, αναπνευστικού κλπ.), της ηλικίας, της κατάστασης υγείας τους, του στελέχους του ιού και του είδους των ζώων.

• Πρωτεύοντα  (πίθηκοι, χιμπατζήδες κλπ.)

Οι δερματικές αλλοιώσεις σε αυτά τα ζώα είναι παρόμοιες με του ανθρώπου (εξανθήματα, φυσαλίδες, φλύκταινες, έλκη κλπ.). Ενώ επιπλοκές ή πιο σοβαρή ασθένεια μπορεί να εμφανιστούν σε ζώα οποιασδήποτε ηλικίας, τα νεογνά και τα νεαρά ζώα διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο. Σε αυτές τις περιπτώσεις, μπορεί να παρατηρηθούν απώλεια όρεξης, ρινικές εκκρίσεις, , στοματικά έλκη ή δυσκολία στην αναπνοή.

• Τρωκτικά, κουνέλια, λαγοί

Πολλές από τις πληροφορίες που έχουμε για τα παραπάνω ζώα προέρχονται από παρατηρήσεις  άλλων Orthopox-ιών καθώς για τον ιό Monkeypox δεν υπάρχουν ακόμα αρκετά δεδομένα. Όταν μολυνθούν, αυτά τα ζώα συνήθως αναπτύσσουν πυρετό, επιπεφυκίτιδα (κόκκινα μάτια), δύσπνοια (αναπνοή με ανοιχτό στόμα), βήχας ή ρόγχοι, καταρροή μαζί με μη ειδικά σημεία, όπως ληθαργικότητα και ανορεξία. Επιπλέον, μπορεί να εμφανίσουν δερματικές αλλοιώσεις (εξανθήματα, έλκη, πολυεστιακή αλωπεκία). Πολλά μολυσμένα ζώα αναρρώνουν πλήρως,  σε περίπτωση όμως σοβαρής νόσους ή εμφάνισης επιπλοκών μπορεί να επέλθει ο θάνατος.  Παρόλα αυτά δεν μπορεί να αποκλειστεί ότι τα ζώα αυτά μπορεί να μολυνθούν και να παραμείνουν ασυμπτωματικά, όπως αναφέρεται ότι συμβαίνει στα τρωκτικά-φυσικούς ξενιστές.

• Κατοικίδια ζώα

Δεν υπάρχουν αρκετές πληροφορίες. Ο σκύλος στον οποίο διαπιστώθηκε ο ιός Mpox (Αύγουστος 2022) ανέπτυξε δερματικές και βλεννογονικές αλλοιώσεις. Είναι όμως πιθανό να εμφανιστούν και γενικά συμπτώματα, όπως πυρετός και δύσπνοια, βήχας ή ρόγχοι. Η μετάδοση από ανθρώπους σε κατοικίδια ζώα είναι θεωρητικά δυνατή, όπως  συνέβη στην περίπτωση του πρόσφατου περιστατικού σε σκύλου, όμως με τα μέχρι τώρα δεδομένα η μετάδοση αυτή συμβαίνει δύσκολα και σπάνια. Αυτό φαίνεται και από το γεγονός ότι περισσότερα από 20.000 κρούσματα της νόσου έχουν καταγραφεί σε ανθρώπους και μόνο ένα κρούσμα σε σκύλο (Αύγουστος 2022).

Πόσο μεγάλος είναι ο κίνδυνος;  

Η μετάδοση στην τρέχουσα επιδημική έξαρση γίνεται από άνθρωπο σε άνθρωπο με ελάχιστη ή καθόλου συμμετοχή των ζώων, με εξαίρεση ορισμένων άγριων τρωκτικών και πρωτευόντων της Αφρικής. Έτσι, ο κίνδυνος μετάδοσης στον πληθυσμό της Ευρώπης είναι εξαιρετικά μικρός αλλά όχι μηδενικός.

Για τα περισσότερα είδη ζώων είναι άγνωστο αν μπορεί να προσβληθούν από τον ιό και να τον μεταδώσουν σε άλλα ζώα ή στον άνθρωπο, ωστόσο κάτι τέτοιο δεν μπορεί να αποκλειστεί. Όπως αναφέρθηκε και προηγουμένως έχει ήδη καταγραφεί (Αύγουστος 2022)  η πρώτη παγκοσμίως περίπτωση σκύλου που σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις μολύνθηκε από τους ανθρώπους ιδιοκτήτες που νοσούσαν με τον ιό Mpox. Ένα είδος τρωκτικών των ΗΠΑ (Prairie dogs) που δεν είχε εμφανίσει ποτέ άλλοτε Mpox μολύνθηκε με τον ιό για πρώτη φορά το 2003, όταν τα τρωκτικά ήρθαν σε επαφή με εισαγόμενα ζώα της Αφρικής. Τα τρωκτικά αυτά που διατηρούνταν ως κατοικίδια μετέδωσαν τον ιό στους ανθρώπους ιδιοκτήτες τους με αποτέλεσμα  συρροή σημαντικού αριθμού ανθρώπινων κρουσμάτων.

Τι πρέπει να κάνω εάν πιστεύω ότι το κατοικίδιό μου μπορεί να έχει μολυνθεί;  

Επικοινωνήστε με τον κτηνίατρό σας και ενημερώστε τον πως ανησυχείτε ότι το ζώο μπορεί να έχει μολυνθεί με Mpox. Αυτό θα του επιτρέψει να λάβει κατάλληλα προστατευτικά μέτρα όταν θα το εξετάσει ή να σας κατευθύνει στις απαραίτητες ενέργειες. Η πιθανότητα, το ζώο σας που παρουσιάζει ενδείξεις νόσου, να έχει τελικά Mpox είναι εξαιρετικά μικρή. Αναφέρετε αν υπάρχει στο περιβάλλον του ζώου άτομο που διαγνώστηκε με πρώην Ευλογιά των Πιθήκων ή άτομο που είχε στενή επαφή με κρούσμα της νόσου. Επίσης, δώστε πλήρες ιστορικό επαφών και μετακινήσεων, του ζώου και τι σας κάνει να πιστεύετε ότι μπορεί να πρόκειται για Monkeypox.

Κατά την κλινική εξέταση ή τη στενή επαφή με το ζώο θα πρέπει να τηρηθούν μέτρα προστασίας: μέσα ατομικής προστασίας όπως γάντια μίας χρήσης, μάσκα FFP2 ή ΚΝ95 και προστατευτική επένδυση ρουχισμού μίας χρήσης. Αν χρησιμοποιηθεί συνήθης ρουχισμός θα πρέπει να πλυθεί σε υψηλή θερμοκρασία ή να αποστειρωθεί με ατμό.

Αν το ζώο δεν παρουσιάζει αναπνευστικά συμπτώματα (βήχας, δύσπνοια) και δεν υπάρχουν εμφανείς δερματικές αλλοιώσεις, ως μέσα ατομικής προστασίας μπορούν να χρησιμοποιηθούν γάντια μιας χρήσης και μάσκα FFP2 ή ΚΝ95.

Καλή υγιεινή χεριών (πλύσιμο με νερό και σαπούνι ή εφαρμογή αλκοολούχου αντισηπτικού) και απολύμανση επιφανειών και αντικειμένων με διάλυμα χλωρίνης. Η άμεση έκθεση στο φως του ήλιου εξουδετερώνει τον ιό. Αντικείμενα που δεν απολυμαίνονται απορρίπτονται. Οτιδήποτε δυνητικά μολυσματικό θα πρέπει να λαμβάνεται μέριμνα να απορρίπτεται ασφαλώς και να μην έρχεται σε επαφή με ανθρώπους ή ζώα.

Σε περίπτωση που ένα ζώο είναι ύποπτο ή τελικά διαγνωσθεί με Mpox θα πρέπει να τηρηθεί αυτοπαρακολούθηση των ατόμων που ήρθαν σε στενή επαφή ή εξέτασαν κλινικά το ζώο για εμφάνιση πυρετού, άλλων συμπτωμάτων ή εξανθήματος για διάρκεια 21 ημερών.

Τι πρέπει να κάνω εάν πιστεύω ότι έχω νόσο Mpox και προηγουμένως είχα έρθει ή εξακολουθώ να έρχομαι σε επαφή με ζώα;  

Αναζητήστε ιατρική βοήθεια ενημερώνοντας πριν την επίσκεψη ότι ανησυχείτε ότι μπορεί να έχετε μολυνθεί από τον ιό της νόσου Mpox. Το πιθανότερο είναι ότι θα πρόκειται για κάτι άλλο, καθώς ο κίνδυνος για τον γενικό πληθυσμό αξιολογείται ως πολύ χαμηλός και τα κατοικίδια ζώα δεν έχουν συνδεθεί με μετάδοση σε άνθρωπο. Αναφέρετε το ιστορικό επαφής με ζώα ιδιαίτερα κατά τις 3 εβδομάδες πριν την έναρξη της νόσου στον φορέα υγείας όπου θα απευθυνθείτε.  Επίσης, αναφέρετε αν ταξιδέψατε Cameroon, Central African Republic, Democratic Republic of Congo, Nigeria, Republic of Congo αλλά και σε οποιαδήποτε χώρα της δυτικής ή κεντρικής Αφρικής και αναφέρετε αν είχατε έκθεση σε ζώο (π.χ. δάγκωμα, γρατζούνισμα), ήρθατε σε επαφή με ζώο (π.χ. χαϊδέψατε) ή ακόμα καταναλώσατε ως τοπικό έδεσμα άγριο ζώο («bushmeat», «wild game») που προέρχεται από τις περιοχές αυτές.

Αν διατηρείτε ή έρχεστε σε στενή επαφή με κατοικίδια ζώα, τρωκτικά (χάμστερς, ποντίκια, ινδικά χοιρίδια, gerbils, τσιντσιλά κλπ.), λαγόμορφα (κουνέλια κλπ.), σκύλους ή γάτες ή με οποιαδήποτε ζώα,  υπάρχει κίνδυνος να τα μολύνετε για αυτό και μέχρι να γίνει η εκτίμησή σας από ιατρό και να αποκλειστεί η νόσος Mpox, προσπαθήστε να αποφύγετε την επαφή με αυτά. Σε περίπτωση που διαμένετε μαζί με κατοικίδιο ζώο θα πρέπει να ελαχιστοποιείται η επαφή με αυτό και να γίνεται χρήση γαντιών μιας χρήσης, μάσκας αναπνευστικής προστασίας FFP2 ή KN95. Η συχνή υγιεινή των χεριών (πλύσιμο με σαπούνι η εφαρμογή αλκοολούχου αντισηπτικού) εμποδίζει την τυχαία διασπορά του ιού σε επιφάνειες μέσω της επαφής με τα χέρια. Ο ιός μπορεί να επιζήσει στο περιβάλλον για αρκετές ημέρες και επομένως αντικείμενα, επιφάνειες και υλικά που είναι δυνατόν να έρχονται σε επαφή με το ζώο πρέπει να απολυμαίνονται.

Κοινή οικιακή χλωρίνη σε διάλυση σε νερό 1:50 ή οικιακά απολυμαντικά με βάση το χλώριο εξουδετερώνουν αποτελεσματικά τον ιό. Απολύμανση γίνεται και με τη χρήση ατμού (ατμοκαθαριστής) ή πλύσης στο πλυντήριο στους 60 °C.

Διαγνώστηκα με νόσο Mpox ή ήρθα σε επαφή με κρούσμα νόσου Mpox – τι πρέπει να κάνω με το κατοικίδιό μου ή άλλα οικόσιτα ζώα;   

Σε περίπτωση που διαγνωστήκατε με νόσο Mpox ή που χαρακτηριστήκατε «επαφή» ανθρώπου κρούσματος νόσου Mpox είναι καλύτερα να αποφύγετε την επαφή με οικόσιτα τρωκτικά, κουνέλια, λαγούς, κατοικίδια ή άγρια ζώα. Η πρόσφατη περίπτωση μετάδοσης του ιού σύμφωνα με τις μέχρι τώρα ενδείξεις από άνθρωπο σε σκύλο υπογραμμίζει την ανάγκη αποφυγής επαφής με οποιοδήποτε κατοικίδιο ζώο για την ελαχιστοποίηση της πιθανότητας μετάδοσης του ιού σε αυτό.

Αν είστε ο ίδιος ασθενής η αποφυγή επαφής με ζώα θα πρέπει να διαρκεί έως την πλήρη άρση της απομόνωσης. Αν είστε «στενή επαφή» δηλαδή είχατε παρατεταμένη επαφή υψηλού κινδύνου με άτομο που διαγνώσθηκε με νόσο Mpox («κρούσμα») η αποφυγή επαφής με ζώα θα πρέπει να διαρκεί για 21 ημέρες από την τελευταία επαφή σας με το κρούσμα. Η μετάδοση στο ζώο αφενός θα θέσει σε κίνδυνο την υγεία του ζώου αφετέρου υπάρχει η πιθανότητα το ζώο να μεταδώσει τον ιό σε άλλους ανθρώπους ή ζώα. Ιδανικά το ζώο θα πρέπει να μεταφερθεί εκτός της οικίας σας και να το φροντίζει άτομο που δεν έρχεται σε επαφή με εσάς. Αν δεν είναι πρακτικά δυνατή η αποφυγή επαφής με το κατοικίδιο τότε πρέπει η επαφή σας να περιορίζεται στην ελάχιστη δυνατή, να γίνεται χρήση γαντιών μιας χρήσης και μάσκας αναπνευστικής προστασίας FFP2 η ΚΝ95. ΘΑ πρέπει να εφαρμόζεται τακτική υγιεινή χεριών (πλύσιμο με σαπούνι ή εφαρμογή αντισηπτικού) και καλή απολύμανση όλων των επιφανειών και αντικειμένων που ήρθατε σε επαφή και που μπορεί να έρθει σε επαφή και το ζώο.

Κοινή οικιακή χλωρίνη σε διάλυση σε νερό 1:50 ή οικιακά απολυμαντικά με βάση το χλώριο εξουδετερώνουν αποτελεσματικά τον ιό. Απολύμανση γίνεται και με τη χρήση ατμού (ατμοκαθαριστής) ή πλύσης στους 60 °C.

Αν ήσασταν ασθενής, παρατηρείτε το κατοικίδιο ζώο για διάστημα τεσσάρων εβδομάδων, αφού γίνατε καλά και οι δερματικές αλλοιώσεις δεν εμφανίζουν κρούστες, για οποιαδήποτε αλλαγή στην κατάσταση της υγείας του. Συστήνεται να επικοινωνήσετε με τον κτηνίατρό σας για να σας κατευθύνει για προληπτικό έλεγχο/εκτίμηση του ζώου ενδιάμεσα και στο τέλος της περιόδου παρατήρησης.

Με σκοπό το συντονισμό των ενεργειών σε περίπτωση ύποπτου περιστατικού νόσου Mpox, σύμφωνα και με τον ορισμό κρούσματος, θα θέλαμε να ζητήσουμε

να ακολουθούνται τα κάτωθι βήματα:

1. απομόνωση του ασθενούς (σε θάλαμο αρνητικής πίεσης ή επί απουσίας του σε κοινό θάλαμο)
2. επικοινωνία με τον ΕΟΔΥ στο 1135 για οδηγίες σχετικά με το αν πρέπει να σταλούν δείγματα και σε ποιο εργαστήριο
3. αποστολή δειγμάτων στο εργαστήριο με το Συνοδευτικό δελτίο αποστολής δείγματος Mpox
4. αποστολή της Δελτίο δήλωσης – νόσος Mpox (pdf)
   σύμφωνα με τη συνήθη διαδικασία δήλωσης κρουσμάτων από τα νοσοκομεία στο email: epid@eody.gov.gr

Η αποστολή δειγμάτων θα γίνεται κατόπιν ενημέρωσης του ΕΟΔΥ που θα ενημερώνει και το αντίστοιχο εργαστήριο.

Νόσος Mpox : Οδηγίες για τους ταξιδιώτες

Νόσος Mpox – Οδηγίες για το προσωπικό καθαριότητας των ξενοδοχείων