ΚΕΕΛΠΝΟ

Σαλμονέλλωση είναι η λοίμωξη που προκαλείται από το βακτήριο σαλμονέλλα. Τα άτομα που νοσούν από σαλμονέλλωση παρουσιάζουν συμπτώματα γαστρεντερίτιδας (διάρροια, κοιλιακό πόνο, εμετούς, πυρετό). Πρόκειται για συχνό νόσημα που μεταδίδεται συνήθως με την κατανάλωση μολυσμένων τροφίμων.

Η σαλμονέλλα ζει στον εντερικό σωλήνα των ανθρώπων, των ζώων και των πουλιών. Ο συχνότερος τρόπος μετάδοσης της σαλμονέλλωσης είναι η κατανάλωση μολυσμένων τροφίμων, ωμών ή ατελώς μαγειρεμένων, ζωικής κυρίως προέλευσης (π.χ. κρέας, αυγά, πουλερικά). Άλλα τρόφιμα (π.χ. λαχανικά, φρούτα, οστρακοειδή) μπορεί να μολυνθούν από την επαφή τους με κοπριά ή μέσω αποβλήτων στο νερό. Τα τρόφιμα είναι δυνατό να επιμολυνθούν στο χώρο της κουζίνας: α) από μολυσμένο χειριστή τροφίμων που δεν τηρεί τους κανόνες υγιεινής (όπως π.χ. το πλύσιμο των χεριών μετά τη χρήση της τουαλέτας και πριν το χειρισμό των τροφίμων), β) μέσω μολυσμένων επιφανειών ή σκευών και γ) από την αποθήκευσή τους μαζί με μολυσμένα τρόφιμα, κυρίως ωμά. Επισημαίνεται ότι δεν είναι δυνατό να καταλάβει κάποιος από την εμφάνιση ενός τροφίμου εάν αυτό είναι μολυσμένο με σαλμονέλλα ή όχι. Το μολυσμένο τρόφιμο έχει φυσιολογική όψη, οσμή και γεύση. Ένα άτομο μπορεί, επίσης, να μολυνθεί και από την επαφή του με μολυσμένα κατοικίδια ζώα (π.χ. γάτες, σκύλοι) και ερπετά (π.χ. χελώνες, φίδια, ιγκουάνα). Σπανιότερα, μπορεί να συμβεί μετάδοση από άτομο σε άτομο, χωρίς ενδιάμεσο τρόφιμο, όταν δεν τηρούνται οι βασικοί κανόνες υγιεινής (όπως π.χ. το σχολαστικό πλύσιμο των χεριών μετά τη χρήση της τουαλέτας).

Ο καθένας μπορεί να νοσήσει με σαλμονέλλωση, αλλά τα μικρά παιδιά, οι ηλικιωμένοι και τα ανοσοκατεσταλμένα άτομα είναι πιθανότερο να εμφανίσουν νόσημα με σοβαρότερα συμπτώματα.

Ο χρόνος που μεσολαβεί από την έκθεση (π.χ. την κατανάλωση ενός μολυσμένου τροφίμου) μέχρι την εμφάνιση των συμπτωμάτων γαστρεντερίτιδας κυμαίνεται από 6 έως 72 ώρες, ανάλογα με τον αριθμό των μικροοργανισμών που έχουν προσληφθεί. Τα περισσότερα άτομα νοσούν εντός 12-36 ωρών από την έκθεση.

H νόσος εκδηλώνεται ως οξεία γαστρεντερίτιδα με μη αιματηρή διάρροια (στην πλειονότητα των περιπτώσεων) που συνοδεύεται από πυρετό (σχεδόν στο 100% των περιπτώσεων), κοιλιακό πόνο, πόνο στους μύες, πονοκέφαλο, ναυτία (που μπορεί να προηγείται της διάρροιας) και εμετούς. Τα συμπτώματα της σαλμονέλλωσης έχουν συνήθως ξαφνική έναρξη. Η αφυδάτωση αποτελεί επιπλοκή της νόσου, κυρίως στα μικρά παιδιά και τους ηλικιωμένους.

Η πλειονότητα των ατόμων αναρρώνει χωρίς θεραπευτική αγωγή σε 4 έως 7 ημέρες μετά την έναρξη των συμπτωμάτων.

Σε κάποια άτομα η διάρροια μπορεί να είναι σοβαρή και να χρειαστεί νοσηλεία. Τα άτομα αυτά είναι κατά κανόνα τα βρέφη, οι ασθενείς άνω των 65 ετών και οι ανοσοκατεσταλμένοι. Ένας μικρός αριθμός ασθενών, με προϋπάρχοντα συνήθως προβλήματα υγείας, μπορεί να εμφανίσει συμπτώματα και από άλλα όργανα του σώματος.  

Η εργαστηριακή διάγνωση τίθεται είτε με καλλιέργεια κλινικού δείγματος (κοπράνων, αίματος) είτε με ανίχνευση του νουκλεϊκού οξέος του παθογόνου σε κλινικό δείγμα

Δεν υπάρχει κάποια ειδική θεραπεία για τη σαλμονέλλωση και ουσιαστικά αντιμετωπίζονται τα συμπτώματα του νοσήματος. Συστήνεται η κατανάλωση πολλών υγρών για να αποφευχθεί η αφυδάτωση. Η χρήση αντιβιοτικών δεν ενδείκνυται, εκτός εάν ο θεράπων ιατρός κρίνει διαφορετικά. Χρήση αντιβιοτικών συστήνεται σε άτομα με αυξημένο κίνδυνο σοβαρής νόσου, όπως είναι τα βρέφη, οι ασθενείς άνω των 65 ετών και οι ανοσοκατεσταλμένοι. Η λήψη αντιδιαρροϊκών, για την ανακούφιση των συμπτωμάτων, πρέπει να αποφεύγεται καθώς καθυστερεί την ίαση.

Δεν υπάρχει εμβόλιο έναντι της σαλμονέλλωσης. Η τήρηση των βασικών κανόνων ατομικής υγιεινής και ο σωστός χειρισμός των τροφίμων είναι ιδιαίτερης σημασίας για την προστασία από τη νόσο. Συγκεκριμένα μέτρα που μπορεί να λάβει κανείς είναι: 1. σχολαστικό πλύσιμο των χεριών με σαπούνι και ζεστό νερό

• μετά τη χρήση της τουαλέτας ή την αλλαγή πάνας μωρού
• πριν την προετοιμασία και την κατανάλωση φαγητού
• μετά το χειρισμό ωμών πουλερικών ή κρέατος
• μετά την επαφή με κατοικίδια ζώα και πτηνά
• μετά το χειρισμό κοπράνων ζώων και την επίσκεψη σε ζωολογικούς κήπους / καταστήματα πώλησης ζώων
• μετά την εργασία σε κήπο

2. αποφυγή κατανάλωσης ωμών ή ατελώς μαγειρεμένων πουλερικών ή κρέατος, καθώς και φαγητών που περιέχουν ωμό ή ατελώς μαγειρεμένο αυγό (π.χ. τιραμισού, σπιτική μαγιονέζα, σπιτικό  παγωτό). Σημειώνεται ότι ο μικροοργανισμός καταστρέφεται σε θερμοκρασίες μεγαλύτερες των 70°C (για τουλάχιστον 2 λεπτά). 3. αποφυγή κατανάλωσης μη παστεριωμένου γάλακτος ή άλλων γαλακτοκομικών προϊόντων ή μη χλωριωμένου νερού (νερό από πηγάδια, ρυάκια, λίμνες κ.ά.) 4. τήρηση βασικών κανόνων υγιεινής στο χώρο της κουζίνας

• χρήση διαφορετικών μαχαιριών, μαγειρικών σκευών, επιφανειών κοπής, για ωμά και ψημένα τρόφιμα
• διατήρηση μαγειρεμένων τροφίμων ξεχωριστά από τα ωμά
• σχολαστικό πλύσιμο ωμών φρούτων και λαχανικών
• διατήρηση των τροφίμων σε κατάλληλες θερμοκρασίες ψύξης
• απομάκρυνση των κατοικίδιων ζώων από τους χώρους παρασκευής τροφίμων

5. όταν υπάρχουν παιδιά κάτω του ενός έτους, έγκυες ή ανοσοκατεσταλμένα άτομα δε θα πρέπει να φιλοξενούνται στο σπίτι ερπετά ως κατοικίδια