Παρεμβάσεις δρόμου (street-work) σε ευπαθείς ομάδες

“Παρέμβαση Δρόμου” (street-work) με σκοπό την Πρόληψη και Ευαισθητοποίηση σχετικά με Σεξουαλικά και μη μεταδιδόμενα νοσήματα και τον HIV/AIDS, σε ευπαθείς ομάδες πληθυσμού (άντρες που κάνουν σεξ με άντρες, μετανάστες, χρήστες εξαρτησιογόνων ουσιών, εκδιδόμενα άτομα).

Εισαγωγή

Στο πλαίσιο της πρωτογενούς πρόληψης, το Τμήμα Παρεμβάσεων στην Κοινότητα, αποτελεί τον επιχειρησιακό βραχίονα του ΚΕΕΛΠΝΟ όσον αφορά στον σχεδιασμό, στον προγραμματισμό και στην υλοποίηση εκστρατειών ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης σε θέματα Πρόληψης και Αγωγής Υγείας τόσο του γενικού πληθυσμού όσο και των ειδικών κοινωνικών ομάδων (άντρες που κάνουν σεξ με άντρες, μετανάστες – χρήστες εξαρτησιογόνων ουσιών – εκδιδόμενα άτομα), σχετικά με το HIV/AIDS, τα Σ.Μ.Ν. και άλλα λοιμώδη και χρόνια νοσήματα με στόχο την επικοινωνία και την διάδοση ιατρικών και κοινωνικών μηνυμάτων, κυρίως όμως την πρόληψη και την προστασία της δημόσιας υγείας.

Γενική περιγραφή της κατάστασης υγείας (ευπαθών ομάδων)

Τα τελευταία χρόνια βιώνουμε δραματικές αυξήσεις στον επιπολασμό της HIV λοίμωξης στη χώρα μας. Οι αναλύσεις των επιδημιολόγων του ΚΕΕΛΠΝΟ δείχνουν ότι ο συνηθέστερος τρόπος μετάδοσης είναι η σεξουαλική επαφή χωρίς προφύλαξη.

Οι νέες μολύνσεις από τον ιό αφορούν κυρίως νεαρές ηλικίες (25-35 ετών) ενώ ένα σημαντικό ποσοστό αφορά άνδρες που κάνουν σεξ με άνδρες (55,5%), αλλά με αύξηση νέων κρουσμάτων και σε ετεροφυλόφιλα άτομα (24,6%) [Επιδημιολογική Επιτήρηση της HIV/AIDS λοίμωξης στην Ελλάδα Στοιχεία έως 31.10.2010].

Ιδιαίτερα ανησυχητικό είναι το γεγονός της τεράστιας αύξησης (σχεδόν 580% σε σχέση με την αντίστοιχη περσινή περίοδο) στα ποσοστά της HIV λοίμωξης σε χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών, καθώς και το γεγονός ότι το 12,9 % των ατόμων με HIV στη χώρα μας αφορά μετανάστες, με αυτόν τον αριθμό να έχει αυξητικές τάσεις καθώς η εισροή μεταναστών στον Ελλαδικό χώρο είναι συνεχώς αυξανόμενη.

Τα έως τώρα δεδομένα από τις κινητές μονάδες του ΚΕΕΛΠΝΟ στις πλατείες Ομονοίας, Βικτώριας, Αττικής, Λαρίσης, Καραϊσκάκης και Αμερικής καθώς και τα δεδομένα από τη τηλεφωνική γραμμή για το AIDS και τη τηλεφωνική γραμμή του Κέντρου Επιχειρήσεων του ΚΕΕΛΠΝΟ, παρουσιάζουν αύξηση στον επιπολασμό άλλων σεξουαλικά μεταδιδόμενων νοσημάτων (Σ.Μ.Ν.) όπως τα κονδυλώματα (HPV), η σύφιλη και η γονόρροια, έξαρση σε λοιμώδη νοσήματα όπως οι ηπατίτιδες και η φυματίωση, αλλά και επανεμφάνιση νοσημάτων που είχαν για χρόνια εξαφανιστεί όπως η πολιομυελίτιδα καθώς και πολλαπλά κρούσματα παρασιτώσεων.

Αυτά τα ποσοστά οφείλονται τόσο στην αύξηση της πορνείας (νόμιμης και μη) και του αριθμού χρηστών ενδοφλέβιων ναρκωτικών ουσιών αλλά και στη τεράστια εισροή αλλοδαπών που δεν έχουν νόμιμα έγγραφα εισόδου και παραμονής στη χώρα και στη πλειοψηφία τους έχουν χαμηλή έως ανύπαρκτη εμβολιαστική κάλυψη στις χώρες προέλευσης.

Η κατάσταση στο ιστορικό κέντρο της Αθήνας

Στην ευρύτερη περιοχή του ιστορικού κέντρου Αθηνών, που οριοθετείται από τις οδούς Αγίου Κωνσταντίνου – Κολωνού – Πειραιώς – Αγίων Ασωμάτων – Ερμού – Αιόλου έως και την πλατεία Ομονοίας, πλατεία Βάθη, πλατεία Καραϊσκάκη, πλατεία Αγίου Παντελεήμονα, πλατεία Βικτωρίας, πλατεία Αμερικής καθώς και κατά μήκος των οδών Πατησίων, Αχαρνών και Δροσοπούλου παρατηρείται μεγάλη συγκέντρωση αλλοδαπών άρτι αφιχθέντων δίχως νομιμοποιητικά έγγραφα ή με κάρτες αιτούντα άσυλο, μεγάλος αριθμός ήδη εγκατεστημένων αλλοδαπών καθώς και μεγάλος αριθμός γυναικών διαφόρων ηλικιών και εθνικοτήτων (κυρίως Αφρικανικής καταγωγής) που εμπλέκονται στην πορνεία.

Ο πληθυσμός αυτός αναζητά φτηνή στέγη είτε σε εγκαταλελειμμένα κτήρια του ιστορικού κέντρου είτε σε κτήρια που βρίσκονται σε άθλια κατάσταση και όταν δεν υπάρχει αυτή η δυνατότητα διαμένει σε δρόμους και πλατείες ή αυτοσχέδιες παραγκουπόλεις. Οι χώροι αυτοί καθαυτοί καθώς και η εγκατάσταση μεγάλου πλήθους αλλοδαπών σε πολύ μικρούς χώρους αποτελούν εστίες μόλυνσης και σε συνδυασμό με τη ανύπαρκτη εμβολιαστική κάλυψη στις χώρες προέλευσης αλλά και την αδυναμία αυτών των ανθρώπων να αναζητήσουν ιατρική περίθαλψη συνιστούν απειλή κατά της δημόσιας υγείας.

Αυτό αφορά κατ’ επέκταση και τον εμπλεκόμενο στη πορνεία πληθυσμό που δραστηριοποιείται στις παραπάνω περιοχές, καθώς δεν έχει καμία ενημέρωση για τη δυνατότητα εξέτασης για σεξουαλικώς μεταδιδόμενα ή άλλα νοσήματα. Αυτό σε συνδυασμό με τις απαιτήσεις ορισμένων από τους πελάτες για τη μη χρήση προφυλακτικού αυξάνει τον κίνδυνο μετάδοσης Σ.Μ.Ν. Ο έλεγχος των Σ.Μ.Ν και η προφύλαξη της δημόσιας υγείας από αυτά, επιτυγχάνεται καλύτερα με τη συνεχή ενημέρωση των εκδιδομένων προσώπων ώστε να προφυλάσσονται και να προσέρχονται στα αρμόδια νοσοκομεία όταν παρουσιαστεί κάποιο σύμπτωμα.

Όσον αφορά τους χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών ουσιών, το μεγαλύτερο πρόβλημα διακίνησης και χρήσης ναρκωτικών εντοπίζεται στις περιοχές: Καποδιστρίου, πλ. Εξαρχείων, Ξούθου, πλ. Αγ. Κωνσταντίνου, πλ. Ομονοίας, Σωκράτους & Πειραίως, Σοφοκλέους & Μενάνδρου & Γερανίου, Ευριπίδου, Αγησιλάου, πλ. Βάθη, Πειραιώς & Σοφοκλέους.

Παρέμβαση δρόμου (street – work)

Το Τμήμα Παρεμβάσεων στην Κοινότητα και το Γραφείο Αγωγής Υγείας και Ενημέρωσης κοινού αναγνωρίζει και υποστηρίζει την αναγκαιότητα παρέμβασης στις ευάλωτες κοινωνικές ομάδες (άντρες που κάνουν σεξ με άντρες, μετανάστες, χρήστες εξαρτησιογόνων ουσιών, εκδιδόμενα άτομα), σχετικά με το HIV/AIDS, τα Σ.Μ.Ν. και άλλα λοιμώδη και χρόνια νοσήματα με στόχο την πρόληψη και την διασφάλιση της δημόσιας υγείας.

Ο πιο κατάλληλος τρόπος παρέμβασης σε αυτές τις ομάδες πληθυσμού, οι οποίες βρίσκονται διασκορπισμένες σε διαφορετικές περιοχές του ιστορικού κέντρου της Αθήνας (σε πλατείες, πάρκα, bars, δρόμους, οίκους ανοχής κ.α.), είναι η παρέμβαση δρόμου (outreach social work ή street-work) η οποία έχει ξεκινήσει από 25 Αυγούστου και συνεχίζει έως σήμερα.

Το Τμήμα Παρεμβάσεων στην Κοινότητα και το Γραφείο Αγωγής Υγείας και Ενημέρωσης κοινού, υλοποιεί την παρέμβαση δρόμου σε οποιαδήποτε κοινωνική εργασία η οποία παρέχει εκπαίδευση (π.χ. σε θέματα υγείας και υγιεινής) και υπηρεσίες υγείας σε πληθυσμούς που είναι ευάλωτοι ή κοινωνικά αποκλεισμένοι και δεν έχουν προσεγγιστεί από τις υπάρχουσες δομές πρόνοιας.

Η παρέμβαση στο δρόμο είναι άρτια καταρτισμένη επιστημονικά από ψυχολόγους, ιατρούς, κοινωνιολόγους, νοσηλευτές και διοικητικούς, με μεγάλη εμπειρία στο πεδίο δράσης, καθώς χρειάζεται ιδιαίτερη γνώση και ικανότητα για να κερδίσεις την εμπιστοσύνη και να μπορέσεις να προσφέρεις τις κατάλληλες υπηρεσίες στις ομάδες στόχο, που είναι κυρίως άτομα που αποφεύγουν τέτοιου είδους κοινωνικές υπηρεσίες λόγω αρνητικών εμπειριών, στερεοτύπων ή ακόμα και αδιαφορίας για την προσωπική τους υγεία και υγιεινή.

Υπάρχουν διαφορετικοί τύποι κοινωνικής παρέμβασης στο δρόμο και αυτές που κρίθηκαν πιο κατάλληλες για τις συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες είναι οι εξής:

Εξατομικευμένη εργασία στο δρόμο (Detached outreach work) η οποία αφορά την επαφή σε σταθερά σημεία αναφοράς (π.χ. κινητές μονάδες) και Περιφερόμενη εργασία στο δρόμο (Peripatetic outreach work) η οποία αφορά την επαφή εντός δομών, δηλαδή στους δρόμους/πάρκα/bar εκεί που δραστηριοποιούνται και ζουν, καθώς και ο συνδυασμός αυτών όπου κρίνεται απαραίτητο.

Πιο συγκεκριμένα, αναφορικά με τις ομάδες – στόχος, υλοποιούνται τα εξής:

Χρήστες Ενδοφλέβιων Ουσιών

Γνωρίζοντας τα σημεία και τις περιοχές όπου συγκεντρώνονται και δρουν χρήστες εξαρτησιογόνων ουσιών, το επιστημονικό προσωπικό συνδυάζει τη μέθοδο της εξατομικευμένης και της περιφερόμενης εργασίας στο δρόμο. Η περιφερόμενη ομάδα εργασίας προσεγγίζει τους χρήστες στο «δικό τους» χώρο όπου μοιράζει ενημερωτικά φυλλάδια και προφυλακτικά με σκοπό να ευαισθητοποιήσει τους χρήστες ώστε να προσέχουν την ατομική τους υγιεινή, να αποφεύγουν την κοινή χρήση συριγγών για τη μείωση του αριθμού των μολύνσεων από ασθένειες που μεταδίδονται με το αίμα (HIV/AIDS & Ηπατίτιδες), προωθεί τη χρήση προφυλακτικού στη σεξουαλική επαφή, ενημερώνει για τις υπηρεσίες υγείας και πρόνοιας, ενημερώνει για το ενδεχόμενο θεραπείας και παραπέμπει στη κινητή μονάδα του ΚΕΕΛΠΝΟ που βρίσκεται στην Ομόνοια και Καραϊσκάκη όπου πρόκειται να υλοποιήσει πρόγραμμα ανταλλαγής συριγγών. Η επιστημονική ομάδα της Ομόνοιας και Καραϊσκάκη με αυτό τον τρόπο θα εμπλέκεται στη εξατομικευμένη εργασία στο δρόμο.

Μετανάστες

Γνωρίζοντας τα σημεία και τις περιοχές στο ιστορικό κέντρο της Αθήνας αλλά και στις γύρω περιοχές όπου συγκεντρώνονται και δρουν μετανάστες, το επιστημονικό προσωπικό συνδυάζει τη μέθοδο της εξατομικευμένης και της περιφερόμενης εργασίας στο δρόμο. Η περιφερόμενη ομάδα εργασίας προσεγγίζει τους μετανάστες στο «δικό τους» χώρο όπου μοιράζει ενημερωτικά φυλλάδια (Ελληνικά, Αγγλικά, Φαρσί, Ουρντού, Αραβικά, Γαλλικά και Βουλγάρικα) και προφυλακτικά, με σκοπό να ευαισθητοποιήσει τους μετανάστες ώστε να προσέχουν την ατομική τους υγιεινή (με σκοπό την αντιμετώπιση των κρουσμάτων παρασιτώσεων), να προωθήσει τη χρήση προφυλακτικού στη σεξουαλική επαφή (με σκοπό την μείωση των σεξουαλικά μεταδιδόμενων νοσημάτων (Σ.Μ.Ν.) όπως ο HIV/AIDS, τα κονδυλώματα (HPV), η σύφιλη και η γονόρροια καθώς και των Ηπατιτίδων, να ενημερώσει για τις υπάρχουσες υπηρεσίες υγείας και πρόνοιας, και να παραπέμψει στις κινητές μονάδες του ΚΕΕΛΠΝΟ που βρίσκονται στις πλατείες Κολιάτσου, Ομόνοιας, Καραϊσκάκη και Πεδίου του Άρεως. Η επιστημονική ομάδα με αυτό τον τρόπο εμπλέκεται στη εξατομικευμένη εργασία στο δρόμο.

Εκδιδόμενα άτομα

Γνωρίζοντας τα σημεία και τις περιοχές όπου συγκεντρώνονται και εργάζονται εκδιδόμενα άτομα (δρόμος, οίκοι ανοχής, bars) το επιστημονικό προσωπικό συνδυάζει τη μέθοδο της εξατομικευμένης και της περιφερόμενης εργασίας στο δρόμο. Η περιφερόμενη ομάδα εργασίας προσεγγίζει τα εκδιδόμενα άτομα στο «δικό τους» χώρο όπου μοιράζει ενημερωτικά φυλλάδια (Ελληνικά, Αγγλικά, Φαρσί, Ουρντού, Αραβικά, Γαλλικά και Βουλγάρικα) και προφυλακτικά με σκοπό να ευαισθητοποιήσει τα εκδιδόμενα άτομα σχετικά με τη σωστή χρήση προφυλακτικού στη σεξουαλική επαφή (με σκοπό την μείωση των σεξουαλικά μεταδιδόμενων νοσημάτων (Σ.Μ.Ν.) όπως ο HIV/AIDS, τα κονδυλώματα (HPV), η σύφιλη και η γονόρροια, καθώς και των Ηπατιτίδων), ενημερώνει για τις υπάρχουσες υπηρεσίες υγείας και πρόνοιας και παραπέμπει στις κινητές μονάδες του ΚΕΕΛΠΝΟ που βρίσκονται στις πλατείες Ομόνοιας και Καραϊσκάκη, καθώς η οδός Φυλής και η περιοχή Μεταξουργείου βρίσκονται πολύ κοντά στην περιοχή τους.

Επίσης γίνεται ενημέρωση για την τηλεφωνική γραμμή για το AIDS 210-7222222 όπου παρέχονται υπηρεσίες συμβουλευτικής και δίνονται πληροφορίες για την λειτουργία των κινητών μονάδων.