«Ελαφρά», «Ήπια» ή «Χαμηλής Περιεκτικότητας σε Πίσσα» Τσιγάρα. Μια όχι Ασφαλέστερη Επιλογή

Πολλοί καπνιστές επιλέγουν τα λεγόμενα «light» (ελαφρά), «mild» (ήπια) ή «lowtar» (χαμηλής περιεκτικότητας σε πίσσα) τσιγάρα, επειδή πιστεύουν ότι αυτά τα τσιγάρα είναι λιγότερο επιβλαβή για την υγεία τους από τα κανονικά τσιγάρα. Ωστόσο, στην πραγματικότητα, τα τσιγάρα αυτά δεν είναι ασφαλέστερα από τα κανονικά. Η πρόσληψη πίσσας και νικοτίνης από ένα ελαφρύ τσιγάρο μπορεί να είναι εξίσου υψηλή με εκείνη ενός κανονικού τσιγάρου. Συνεπώς, τα προϊόντα καπνού αυτού του είδους αποτελούν εξίσου σοβαρό κίνδυνο για την υγεία, όσο και τα συμβατικά τσιγάρα.

Αναλυτικότερα…. Εάν καπνίζετε light τσιγάρα, είναι πιθανό να εισπνέετε τόσο πίσσα, νικοτίνη ή άλλες χημικές ουσίες όσο και αν καπνίζατε κανονικά τσιγάρα. Πολλοί καπνιστές αντί να διακόψουν το κάπνισμα, επιλέγουν light τσιγάρα πιστεύοντας ότι έτσι επιβαρύνουν λιγότερο την υγεία τους. Στην πραγματικότητα όμως, οι καπνιστές αυτών των τσιγάρων παρουσιάζουν τα ίδια ποσοστά νοσηρότητας και θνησιμότητας με τους καπνιστές των κανονικών τσιγάρων. Ο μόνος εγγυημένος τρόπος για να μειώσετε τον κίνδυνο για την υγεία σας, καθώς και τον κίνδυνο για τους άλλους από την έκθεση στο παθητικό κάπνισμα, είναι να σταματήσετε εντελώς το κάπνισμα. Ο κίνδυνος παραπλάνησης των καπνιστών είναι τόσο μεγάλος που η χρήση αυτών των παραπλανητικών ενδείξεων στις συσκευασίες των προϊόντων καπνού έχει απαγορευτεί στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Επιπρόσθετα, είναι αλήθεια ότι το κάπνισμα light τσιγάρων οδηγεί τον καπνιστή σε βαθιές και μεγαλύτερης διάρκειας καθώς και πιο συχνές εισπνοές ή σε κατανάλωση μεγαλύτερου αριθμού τσιγάρων ημερησίως, προκειμένου να λάβει επαρκή ποσότητα νικοτίνης, ώστε να ικανοποιήσει την επιθυμία του και να διατηρήσει τα επίπεδα της νικοτίνης στο αίμα του στο βαθμό στον οποίο ο οργανισμός του έχει προσαρμοστεί. Ο καπνιστής λοιπόν, μπορεί να εισπνεύσει την ίδια ακριβώς ποσότητα πίσσας και νικοτίνης τόσο από ένα κανονικό όσο και από ένα light τσιγάρο. Όλα εξαρτώνται από τον τρόπο καπνίσματος. Οι βαθιές και μεγαλύτερης διάρκειας καθώς και οι πιο συχνές εισπνοές οδηγούν σε μεγαλύτερη έκθεση στις ουσίες αυτές.

Επιπλέον, είναι σημαντικό να γνωρίζετε πως οι αναφορές για την περιεκτικότητα των τσιγάρων αυτών σε πίσσα και νικοτίνη δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν με ασφάλεια από τους καπνιστές, προκειμένου να υπολογιστεί πόση πίσσα ή νικοτίνη θα εισπνεύσουν στην πραγματικότητα. Αυτό οφείλεται στο ότι ο τρόπος με τον οποίο μετρώνται τα στοιχεία αυτά στο εργαστήριο διαφέρει από τον πραγματικό τρόπο που εισπνέει το τσιγάρο ο καπνιστής. Ως αποτέλεσμα, οι καπνιστές καταλήγουν να εισπνέουν περισσότερη πίσσα, νικοτίνη και άλλες επιβλαβείς χημικές ουσίες σε συνθήκες πραγματικού καπνίσματος, σε σχέση με τις μετρήσεις που πραγματοποιούνται στο εργαστήριο.

Συμπερασματικά δεν υπάρχει ασφαλές τσιγάρο. Σύμφωνα με τα επιστημονικά δεδομένα:

  • Οι καπνιστές light τσιγάρων δεν αντιμετωπίζουν μειωμένο κίνδυνο για εμφάνιση των νοσημάτων που σχετίζονται με το κάπνισμα.
  • Η αλλαγή σε light τσιγάρα δεν βοηθά τους καπνιστές να σταματήσουν και στην πραγματικότητα οδηγεί στη μείωση του κινήτρου τους για τη διακοπή του καπνίσματος.

Ηλεκτρονικά Τσιγάρα & Θερμαινόμενα Προϊόντα Καπνού. Ενημερωθείτε για τις Επιπτώσεις τους στην Υγεία

Τα ηλεκτρονικά τσιγάρα ή οι ηλεκτρονικές συσκευές εισπνοής νικοτίνης, συμπεριλαμβανομένων των ηλεκτρονικών συστημάτων χορήγησης νικοτίνης (ENDS) ή των ηλεκτρονικών συστημάτων χορήγησης χωρίς νικοτίνη (ENNDS), χρησιμοποιούν μπαταρία για τη θέρμανση υγρού αναπλήρωσης που περιέχει αρωματικές ύλες, πρόσθετα και με εξαίρεση τα ENNDS, νικοτίνη. Η συντριπτική πλειοψηφία των ηλεκτρονικών τσιγάρων που διατίθενται στην αγορά περιέχουν νικοτίνη με σαφή εξαρτησιογόνα δράση.

Tα θερμαινόμενα προϊόντα καπνού -ΘΠΚ- (HTPs) γνωστά και ως προϊόντα «θέρμανσης καπνού», χρησιμοποιούν ηλεκτρονικές συσκευές θέρμανσης ράβδων καπνού, οι οποίες παράγουν αερολύματα που περιέχουν νικοτίνη χωρίς καύση. Σε αντίθεση με τα ηλεκτρονικά τσιγάρα, τα προϊόντα αυτά περιέχουν καπνό και προκαλούν εισπνοή νικοτίνης με εξαρτησιογόνο δράση. Ωστόσο, όπως και τα ηλεκτρονικά τσιγάρα, τα ΘΠΚ ενσωματώνουν νέα χαρακτηριστικά και σχέδια για την προσέλκυση χρηστών, προσομοιάζοντας έτσι την εμπειρία του καπνίσματος συμβατικών τσιγάρων.

Σύμφωνα με την επίσημη αναφορά της Ευρωπαϊκής Πνευμονολογικής Εταιρείας (2024) σχετικά με τα νέα προϊόντα καπνού και νικοτίνης και τον ρόλο τους στον έλεγχο και τον περιορισμό του καπνίσματος αλλά και στην προσέγγιση της «μείωση των επιβλαβών συνεπειών», παρά τις ποικίλες μορφές τους, πολλά νέα προϊόντα περιέχουν νικοτίνη και τοξικές ουσίες, που εγκυμονούν κινδύνους και προκαλούν εξάρτηση, ενώ συμβάλλουν στην έναρξη και στην εδραίωση της εξάρτησης. Η έκθεση στη νικοτίνη, η οποία είναι εξαιρετικά εθιστική και επιζήμια για την ανάπτυξη του εγκεφάλου έως την ηλικία των 25 ετών, μπορεί να οδηγήσει στον εθισμό σε νεαρή ηλικία. Σύμφωνα με τα ερευνητικά δεδομένα, ακόμη και στο διάλυμα των ηλεκτρονικών τσιγάρων που δεν περιέχει νικοτίνη αναγνωρίστηκαν 243 μοναδικές χημικές ουσίες, συμπεριλαμβανομένων γνωστών δηλητηρίων και απαγορευμένων ουσιών. Μεταξύ των ουσιών αυτών ταυτοποιήθηκαν οργανικές ουσίες όπως φορμαλδεΰδη, ακεταλδεΰδη και ακρολεΐνη, ουσίες οι οποίες συνδέονται με δυσμενείς επιπτώσεις στην υγεία και έχουν ταξινομηθεί ως επιβεβαιωμένα καρκινογόνα για τον άνθρωπο. Επιπλέον, σύμφωνα με πορίσματα ερευνητικών μελετών, υπάρχουν ενδείξεις ότι η χρήση ηλεκτρονικού τσιγάρου σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης Χρόνιας Αποφρακτικής Πνευμονοπάθειας και καρδιαγγειακών νοσημάτων. Πρόσφατα στις ΗΠΑ, μια συρροή νεαρών ασθενών σε νοσηλεία λόγω πνευμονικής βλάβης από τη χρήση ηλεκτρονικού τσιγάρου ή ατμίσματος (e-cigarette, or vaping, product use associated lung injury-EVALI) ανέδειξε τον κίνδυνο για τη δημόσια υγεία.

Τα ΘΠΚ θερμαίνουν τον καπνό αντί να τον καίνε, ιδιότητα που σύμφωνα με τους ισχυρισμούς της καπνοβιομηχανίας μειώνει τα επίπεδα επιβλαβών ουσιών που σχηματίζονται συνήθως κατά την καύση του καπνού. Ωστόσο, παρομοίως με το άτμισμα των ηλεκτρονικών τσιγάρων, οι χρήστες των θερμαινόμενων προϊόντων καπνού μπορούν επίσης να εκτεθούν σε άλλες δυνητικά επιβλαβείς ουσίες. Τα χαμηλότερα επίπεδα έκθεσης σε επιβλαβείς ουσίες αυτών των προϊόντων δεν μεταφράζονται απαραίτητα σε χαμηλότερο κίνδυνο για νοσήματα του καρδιαγγειακού συστήματος. Αυτό οφείλεται στη μη γραμμική σχέση μεταξύ έκθεσης και επιπτώσεων, όπου η διάρκεια και το επίπεδο έκθεσης παίζουν σημαντικό ρόλο. Για παράδειγμα, παρά τις μειωμένες εκπομπές σε σύγκριση με τα συμβατικά τσιγάρα, τα ΘΠΚ έχουν συσχετιστεί με αύξηση του καρδιακού ρυθμού, αυξημένη αρτηριακή πίεση, μειωμένη ελαστικότητα των αγγείων, αγγειακή ενδοθηλιακή δυσλειτουργία και πνευμονική δυσλειτουργία, που μπορεί να υποδηλώνουν επιδείνωση της καρδιαγγειακής και πνευμονικής υγείας. Επιπλέον, δεδομένου ότι τα ΘΠΚ είναι σχετικά νέα στην αγορά, οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στην υγεία και οι κίνδυνοι που ελλοχεύουν από τη χρήση τους παραμένουν ασαφείς. Με βάση τα παραπάνω η χρήση ΘΠΚ αποτελεί αναδυόμενο παράγοντα σοβαρής ανησυχίας για τη δημόσια υγεία.

Η Επίσημη Θέση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας Σχετικά με τον Έλεγχο του Καπνού και τη Θεωρία της «Μείωσης της Βλάβης»

Οι εταιρείες προϊόντων καπνού και νικοτίνης και οι συνεργαζόμενοι οργανισμοί-βιτρίνα, προωθούν, όλο και περισσότερα, προϊόντα καπνού, νικοτίνης και άλλα συναφή προϊόντα. Προβάλλουν το επιχείρημα ότι τα προϊόντα αυτά ενέχουν μικρότερο κίνδυνου για την υγεία σε σχέση με τα συμβατικά τσιγάρα και αποτελούν μέρος της προσέγγισης για την «μείωση των επιβλαβών συνεπειών», στο πλαίσιο των πολιτικών ελέγχου του καπνού. Στα προϊόντα αυτά συνήθως περιλαμβάνονται τα ηλεκτρονικά τσιγάρα (e-cigarettes), τα σακουλάκια νικοτίνης, τα θερμαινόμενα προϊόντα καπνού και τα μη καπνικά προϊόντα.


Ωστόσο, η καπνοβιομηχανία έχει μακρά ιστορία, όσον αφορά στην παραπλάνηση και υποβάθμιση των κινδύνων, που έχουν τα προϊόντα της για την υγεία. Μεταξύ των μεθόδων που χρησιμοποιεί είναι ο χαρακτηρισμός των προϊόντων της ως ελαφρά (light) ή ήπια (mild), η χρήση φίλτρων που συμβάλλουν στη «μείωση της βλάβης» καθώς και η σχεδίαση των προϊόντων της με τέτοιο τρόπο, που να παραπλανά τις εργαστηριακές δοκιμές. Και αυτό δεν ανήκει μόνο στο παρελθόν, καθώς συνεχίζει να παραπλανά τους καταναλωτές και τις αρχές σχετικά με τους κινδύνους που ενέχουν τα προϊόντα της. Αυτό αποτελεί μέρος μιας στρατηγικής με γνώμονα το κέρδος για την ανάπτυξη και τη διατήρηση της καπνοβιομηχανίας, διευρύνοντας την πελατειακή της βάση ή το μερίδιο αγοράς της, ενώ υπονομεύει τις πολιτικές ελέγχου του καπνού υποστηρίζοντας μια σε μεγάλο βαθμό άναρχη ή ελαφρά ρυθμιζόμενη εμπορική αγορά.


Η καπνοβιομηχανία προβαίνει σε εκτεταμένο μάρκετινγκ των επιβλαβών προϊόντων της προς το ευρύ κοινό, προβάλλοντας ως πρόσχημα το όφελος για τη δημόσια υγεία, μέσω της στρατηγικής «μείωσης της βλάβης» που υιοθετεί. Η πρακτική αυτή αντιπαραβάλλεται με τα αυθεντικά προγράμματα μείωσης της βλάβης σε άλλους τομείς της δημόσιας υγείας, όπου φορείς και οργανισμοί υγείας επιδιώκουν την επίτευξη στόχων, μέσω της εφαρμογής τεκμηριωμένων στρατηγικών και παρεμβάσεων, οι οποίες υπόκεινται σε αυστηρό έλεγχο και συνεχή παρακολούθηση.


Όλα τα προϊόντα καπνού, νικοτίνης και τα άλλα συναφή προϊόντα ενέχουν κινδύνους για την υγεία, συμπεριλαμβανομένου του κινδύνου εθισμού. Η μεγάλη ποικιλία στα χαρακτηριστικά των προϊόντων (ακόμα και στην ίδια κατηγορία προϊόντων), καθώς και στον τρόπο χρήσης τους από τους καταναλωτές, περιορίζουν την ικανότητα εξαγωγής γενικών συμπερασμάτων, σχετικά με τους κινδύνους που έχουν για την υγεία. Στην πραγματικότητα, το ακριβές επίπεδο κινδύνου αυτών των προϊόντων, θα γίνει σαφές μόνο με την πάροδο του χρόνου και μέσω μιας ανεξάρτητης και τεκμηριωμένης αξιολόγησης.


Το πόσο βλαπτικά είναι αυτά τα προϊόντα εξαρτάται επίσης από τον τρόπο χρήσης τους, την έκταση της χρήσης τους, το προφίλ των χρηστών καθώς και τον τρόπο προώθησης και ρύθμισης τους στην αγορά. Για παράδειγμα, τα ηλεκτρονικά τσιγάρα με αρωματικές ουσίες, διατίθενται επιθετικά στην αγορά, μεταξύ άλλων προβάλλονται σε πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης που χρησιμοποιούν οι νέοι, μέσω της χρήσης ελκυστικών εικονων για παιδιά, εφήβους και νέους και συχνά περιέχουν επίπεδα νικοτίνης υψηλότερα από τα συμβατικά τσιγάρα. Τα υψηλά και ολοένα αυξανόμενα επίπεδα χρήσης ηλεκτρονικών τσιγάρων μεταξύ των νέων είναι ανησυχητικά. Σύμφωνα με τον Π.Ο.Υ. περισσότερα από 15 εκατομμύρια παιδιά 13-15 ετών χρησιμοποιούν ηλεκτρονικά τσιγάρα ενώ παρουσιάζουν κατά μέσο όρο, εννέα φορές περισσότερες πιθανότητες από τους ενήλικες να κάνουν χρήση ηλεκτρονικών τσιγάρων. Επιπλέον, η καπνοβιομηχανία κατασκευάζει και διαθέτει με πολύ ελκυστικό τρόπο τα θερμαινόμενα προϊόντα καπνού και τα σακουλάκια νικοτίνης, αυξάνοντας έτσι τον κίνδυνο έναρξης της χρήσης τους και διατήρησης του εθισμού, επιτείνοντας τη συνολική βλάβη για την υγεία του πληθυσμού

Οι κυβερνήσεις μπορούν να προστατεύσουν την υγεία μέσω της εφαρμογής καθολικών μέτρων για τον έλεγχο του καπνού, τα οποία μειώνουν τη ζήτηση και την προσφορά για όλα τα προϊόντα καπνού, νικοτίνης και τα άλλα συναφή προϊόντα. Αυτά περιλαμβάνουν τα εξής:

  • Σε περιπτώσεις όπου τα κράτη απαγορεύουν την παραγωγή, διανομή και πώληση συγκεκριμένων κατηγοριών προϊόντων, οφείλουν να επιβάλλουν αυτές τις απαγορεύσεις με αυστηρό τρόπο απέναντι στους εμπορικούς φορείς.
  • Σε περιπτώσεις όπου τα κράτη επιτρέπουν το εμπόριο, θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι τα προϊόντα καπνού, νικοτίνης και τα άλλα συναφή προϊόντα ρυθμίζονται αυστηρά, μέσω της εφαρμογής των μέτρων της Σύμβασης-Πλαισίου του Π.Ο.Υ για τον Έλεγχο του Καπνού (WHO FCTC) και των κατευθυντήριων οδηγιών της. Εκτός όμως των μέτρων όπως η απαγόρευση πώλησης σε ανηλίκους, οι προειδοποιήσεις για την βλάβη στην υγεία, η φορολόγηση των προϊόντων και η καθολική απαγόρευση διαφήμισης, προώθησης και χορηγίας, θα πρέπει να εφαρμοστούν και πιο εξειδικευμένα μέτρα, όπως:
  1. η απαγόρευση αρωματικών παραγόντων, ελκυστικών χαρακτηριστικών προϊόντων και χρωμάτων που αυξάνουν την ελκυστικότητα και
  2. ο περιορισμός της περιεκτικότητας σε νικοτίνη και η απαγόρευση πρόσθετων ουσιών που εμπεριέχουν ή παράγουν χημικές ουσίες, με καρκινογόνες, μεταλλαξιογόνες ή τοξικές ιδιότητες...
  • Ενημέρωση του κοινού και παροχή βοήθειας για διακοπή του καπνίσματος/ατμίσματος, μέσω τεκμηριωμένων μεθόδων διακοπής, όπως πχ. οι θεραπείες με υποκατάστατα νικοτίνης και οι δωρεάν τηλεφωνικές γραμμές υποστήριξης για τη διακοπή, οι οποίες έχουν αξιολογηθεί από τις εθνικές αρχές και έχουν αποδειχθεί ασφαλείς, αποτελεσματικές και αποδοτικές.
  • Απαγόρευση της πώλησης επιβλαβών προϊόντων, με τη χρήση απομακρυσμένων μέσων, όπως οι ψηφιακές πλατφόρμες που χρησιμοποιούν τα παιδιά και οι νέοι, με σκοπό τον έλεγχο της αλυσίδας εφοδιασμού.
  • Προστασία των πολιτικών δημόσιας υγείας από εμπορικά και άλλα συμφέροντα της καπνοβιομηχανίας, μέσω της εφαρμογής του του Άρθρου 5.3 της Σύμβασης-Πλαισίου του Π.Ο.Υ για τον Έλεγχο του Καπνού (WHO FCTC) και των Κατευθυντήριων Οδηγιών της.

Σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες αποδείξεις, ο Π.Ο.Υ συνιστά ότι, στις περιπτώσεις που δεν ισχύουν οι απαγορεύσεις και οι χώρες επιτρέπουν το εμπόριο, όλα τα προϊόντα καπνού, νικοτίνης και τα άλλα συναφή προϊόντα θα πρέπει να υπόκεινται σε αυτά τα μέτρα.


Όλα τα προϊόντα καπνού, νικοτίνης και τα άλλα συναφή προϊόντα εμπεριέχουν σοβαρούς κινδύνους για την υγεία. Εάν δεν χρησιμοποιείτε αυτά, τα προϊόντα, μην ξεκινήσετε τη χρήση τους. Εάν χρησιμοποιείτε ήδη αυτά τα προϊόντα:

  • Επιλέξτε τεκμηριωμένες μεθόδους διακοπής που είναι διαθέσιμες στη χώρα σας, προκειμένου να επιτύχετε τη διακοπή και μην επιλέγετε την κατανάλωση προϊόντων που έχουν σχεδιαστεί για να διατηρούν τον εθισμό.
  • Αναζητήστε τις κατάλληλες πληροφορίες από τις εθνικές υγειονομικές αρχές σχετικά με τα προϊόντα που διατίθενται νόμιμα στη χώρα.

Ο Π.Ο.Υ αντιλαμβάνεται ότι η διακοπή είναι μια δύσκολη υπόθεση. Ένα μεγάλο ποσοστό από τους 1,2 δισεκατομμύρια χρήστες προϊόντων καπνού παγκοσμίως επιθυμούν να διακόψουν και αξίζουν να λάβουν μια ασφαλής και αποτελεσματική υποστήριξη. Ο Π.Ο.Υ προωθεί ενεργά την πρόσβαση σε τεκμηριωμένα εργαλεία διακοπής, όπως πχ. η συμβουλευτική υποστήριξη, οι εγκεκριμένες θεραπείες με υποκατάστατα νικοτίνης και οι τηλεφωνικές γραμμές υποστήριξης.


Είναι σημαντικό οι κυβερνήσεις και οι φορείς της δημόσιας υγείας να συνεχίσουν να αξιολογούν τους κινδύνους που προκαλούνται από τις διάφορες κατηγορίες προϊόντων, το μοτίβο χρήσης (διπλή και πολλαπλή χρήση) καθώς και το πως η πρόσβαση στα προϊόντα αυτά είναι πιθανό να οδηγήσει στην έναρξη της χρήσης τους. Ωστόσο, επιβάλλεται η ανάγκη υιοθέτησης και ενίσχυσης μέτρων που θα προστατεύσουν τις παρούσες και μελλοντικές γενιές από τα συγκεκριμένα προϊόντα. Όσον αφορά στα προϊόντα καπνού, νικοτίνης και τα άλλα συναφή προϊόντα, η στρατηγική «μείωση της βλάβης» δεν θα πρέπει ποτέ να αποτελεί δικαιολογία για πιο επιεικείς ρυθμίσεις.

Ηλεκτρονικά Τσιγάρα & Θερμαινόμενα Προϊόντα Καπνού. Ενημερωθείτε για τις Επιπτώσεις τους σε Παιδιά και Εφήβους

Η χρήση των ηλεκτρονικών τσιγάρων (e-cigarettes) και των θερμαινόμενων προϊόντων καπνού (Heated Tobacco Products – HTPs) στους εφήβους, παρουσιάζει όλο και μεγαλύτερη αύξηση παγκοσμίως. Ενδεικτικά, στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το ποσοστό των εφήβων διπλασιάστηκε από το 2012 έως το 2017 (7,2-14,6%). Σύμφωνα με το Ευρωβαρόμετρο του 2020, τα άτομα νεαρής ηλικίας είναι πολύ πιο πιθανό να δοκιμάσουν ηλεκτρονικά τσιγάρα ή θερμαινόμενα προϊόντα καπνού συγκριτικά με τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας (15-24 ετών: 25% / 55+ ετών: 8%). Επίσης, με βάση τα αποτελέσματα της Εθνικής Έρευνας Καπνού για τους Νέους στις ΗΠΑ (National Youth Tobacco Survey-NYTS), τα ηλεκτρονικά τσιγάρα, παρά τη σχετική μείωση σε απόλυτους αριθμούς για την περίοδο 2023-2024 (από 2.13 εκατομμύρια σε 1.63 εκατομμύρια), παραμένουν το πιο διαδεδομένο προϊόν καπνού μεταξύ των μαθητών γυμνασίου και λυκείου στις ΗΠΑ (5,9%).

Τα νέα προϊόντα καπνού, όπως τα ηλεκτρονικά τσιγάρα και τα θερμαινόμενα προϊόντα καπνού, έχουν αποδειχθεί ότι προκαλούν στους νέους εξάρτηση από νικοτίνη, ενώ όλο και περισσότερες μελέτες αποδεικνύουν τις αρνητικές επιπτώσεις της χρήσης αυτών των προϊόντων στην υγεία των νέων και των παιδιών.

Πιο συγκεκριμένα:

  1. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (Π.Ο.Υ., 2022) αναφέρει ότι η έκθεση των παιδιών και των εφήβων στη νικοτίνη μπορεί να έχει μακροχρόνιες, καταστροφικές επιπτώσεις στην ανάπτυξη του εγκεφάλου. Οι νέοι που χρησιμοποιούν προϊόντα καπνού καπνίζουν κινδυνεύουν επίσης από άσθμα και διαταραχή της πνευμονικής λειτουργίας και ανάπτυξης, ενώ η φυσική τους κατάσταση τόσο από άποψη απόδοσης όσο και αντοχής είναι επίσης μειωμένη λόγω του καπνίσματος. Τα θερμαινόμενα προϊόντα καπνού περιέχουν καπνό και εκθέτουν τους χρήστες σε τοξικές εκπομπές, πολλές από τις οποίες προκαλούν καρκίνο και είναι επιβλαβείς για την υγεία. Επιπλέον, τα ηλεκτρονικά τσιγάρα (με ή χωρίς νικοτίνη) είναι επιβλαβή για την υγεία
  2. H Ευρωπαϊκή Πνευμονολογική Εταιρεία (European Respiratory Society, 2014, 2018,2024) υποστηρίζει στις κατευθυντήριες οδηγίες της ότι η χρήση των ηλεκτρονικών τσιγάρων και των θερμαινόμενων προϊόντων καπνού αυξάνει συνεχώς μεταξύ των νέων και αποτελούν πλέον τα πιο συχνά χρησιμοποιούμενα προϊόντα καπνού μεταξύ των εφήβων. Η έναρξη χρήσης του ηλεκτρονικού τσιγάρου συνδέεται στενά με την επακόλουθη έναρξη χρήσης των συμβατικών τσιγάρων από τους εφήβους, γεγονός που καταδεικνύει ότι τα ηλεκτρονικά τσιγάρα διεγείρουν τους νικοτινικούς υποδοχείς του εγκεφάλου και να προκαλούν εξάρτηση. Συνεπώς, καθώς αναπτύσσεται ο η εξάρτηση στη νικοτίνη, οι «αναστολές» στη χρήση άλλων προϊόντων καπνού (συμβατικών ή μη) μειώνονται, με αποτέλεσμα να παρατηρείται στους εφήβους το φαινόμενο της διπλής (ηλεκτρονικό τσιγάρο ή θερμαινόμενο προϊόν καπνού και συμβατικό τσιγάρο) ή τριπλής χρήσης (ηλεκτρονικό τσιγάρο και θερμαινόμενο προϊόν καπνού και συμβατικό τσιγάρο).
  3. Το Αμερικανικό Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (Centers for Disease Control and Prevention, 2024) στην έκθεση του αναφέρει ότι οι νέοι χρησιμοποιούν ηλεκτρονικά τσιγάρα και θερμαινόμενα προϊόντα καπνού περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο προϊόν καπνού. Κανένα προϊόν καπνού, συμπεριλαμβανομένων των ηλεκτρονικών τσιγάρων, δεν είναι ασφαλές, ειδικά για παιδιά και εφήβους. Τα περισσότερα ηλεκτρονικά τσιγάρα περιέχουν νικοτίνη, η οποία είναι εξαιρετικά εξαρτησιογόνος, επηρεάζει την εγκεφαλική λειτουργία των εφήβων και συγκεκριμένα την προσοχή, τη μάθηση, τη διάθεση και τον έλεγχο των παρορμήσεων.
  4. Σύμφωνα με την έκθεση της Επιστημονικής Επιτροπής Υγείας, Περιβαλλοντικών και Αναδυόμενων Κινδύνων (Scientific Committee on Health, Environmental and Emerging Risks, 2021), της Ευρωπαϊκής Ένωσης, για τα ηλεκτρονικά τσιγάρα, οι επιπτώσεις στην υγεία από τη χρήση ηλεκτρονικού τσιγάρου σε παιδιά και εφήβους, συνδέονται με τα ιδιαίτερα συστατικά των υγρών του ηλεκτρονικού τσιγάρου που προτιμώνται συχνότερα από τη συγκεκριμένη ομάδα πληθυσμού. Ειδικότερα, οι έφηβοι θεωρούν τη γεύση ως το πιο βασικό παράγοντα-χαρακτηριστικό για την έναρξη χρήσης του ηλεκτρονικού τσιγάρου και οδηγούνται στην εξάρτηση από τη νικοτίνη με τη συστηματική χρήση των ηλεκτρονικών τσιγάρων που περιέχουν συγκεκριμένες γεύσεις (πχ. φρούτα, μέντα, καραμέλα, κτλ).
  5. Εκτός όμως από τους κινδύνους που ενέχει η κατανάλωση των ηλεκτρονικών τσιγάρων στην υγεία των παιδιών εφηβικής και προεφηβικής ηλικίας, λόγω των συστατικών που εμπεριέχουν, υπάρχουν ιδιαίτερες ανησυχίες όσον αφορά στην ασφάλεια του ηλεκτρονικού τσιγάρου, καθώς έχουν αναφερθεί περιπτώσεις εκρήξεων και δηλητηριάσεων από νικοτίνη. Επίσης, έχουν επισημανθεί περιπτώσεις ελαττωματικών μπαταριών ηλεκτρονικού τσιγάρου, οι οποίες είχαν ως συνέπεια πυρκαγιές και εκρήξεις (European Respiratory Society, 2019). Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με την Επιτροπή για την Ανασκόπηση των Επιπτώσεων στην Υγεία των Ηλεκτρονικών Συστημάτων Παροχής Νικοτίνης (Committee on the Review of the Health Effects of Electronic Nicotine Delivery Systems, 2018), υπάρχουν πειστικές ενδείξεις ότι οι συσκευές ηλεκτρονικού τσιγάρου μπορούν να εκραγούν και να προκαλέσουν εγκαύματα και τραυματισμούς. Αυτός ο κίνδυνος αυξάνεται σημαντικά όταν οι μπαταρίες είναι κακής ποιότητας, αποθηκεύονται ακατάλληλα ή τροποποιούνται από τους χρήστες. Επιπλέον, η σκόπιμη ή τυχαία έκθεση στο υγρό του ηλεκτρονικού τσιγάρου (από την κατανάλωση ποτού, την επαφή με τα μάτια ή τη δερματική επαφή) μπορεί να οδηγήσει σε δυσμενείς επιπτώσεις στην υγεία, συμπεριλαμβανομένων, μεταξύ άλλων, επιληπτικών κρίσεων, ανοξικής εγκεφαλικής βλάβης, εμετού και γαλακτικής οξέωσης, καθώς και πειστικές ενδείξεις ότι η εκούσια ή ακούσια κατανάλωση υγρών ηλεκτρονικού τσιγάρου μπορεί να είναι θανατηφόρα. Αρκετές από τις ακούσιες περιπτώσεις κατάποσης αφορούσαν μικρά παιδιά που είχαν πρόσβαση σε φιαλίδια ηλεκτρονικών υγρών στο νοικοκυριό. Τέλος, σύμφωνα με το Κέντρο Δηλητηριάσεων, στην Ελλάδα το 2017, η δηλητηρίαση με νικοτίνη, τόσο από μάσηση καπνού όσο και από το ηλεκτρονικό τσιγάρο, είναι από τις συχνότερες δηλητηριάσεις σε παιδιά και εφήβους, καθώς κατέχει την 5η θέση, με 1.507 περιπτώσεις, μεταξύ των 20 κυριότερων αιτιών δηλητηριάσεων για το συγκεκριμένο έτος.

Όπως τονίζεται και παραπάνω, όλο και περισσότερα ερευνητικά στοιχεία υποστηρίζουν ότι τα ηλεκτρονικά τσιγάρα και τα θερμαινόμενα προϊόντα καπνού αποτελούν «πύλη εισόδου» προς την εξάρτηση στη νικοτίνη και προς την έναρξη του καπνίσματος μεταξύ των νέων. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αναφέρει ότι τα νέα προϊόντα καπνού αποτελούν ταυτόχρονα και πύλη εισόδου (gateway) για την χρήση συμβατικών τσιγάρων στα παιδιά και εφήβους. Επιπλέον, οι ελκυστικές γεύσεις και οι διαφημίσεις που σχετίζονται με αυτά τα προϊόντα διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο, κατευθύνοντας τους εφήβους προς τον εθισμό στη νικοτίνη. Μια πρόσφατη παγκόσμια συστηματική ανασκόπηση διαπίστωσε ότι τα παιδιά και οι έφηβοι, που χρησιμοποιούν -ακόμη και δοκιμαστικά- ηλεκτρονικά συστήματα χορήγησης νικοτίνης (Electronic Nicotine Delivery Systems-ENDS), όπως τα ηλεκτρονικά τσιγάρα και τα θερμαινόμενα προϊόντα καπνού, έχουν υπερδιπλάσιες πιθανότητες να χρησιμοποιήσουν αργότερα συμβατικά τσιγάρα. Συνεπώς, η πρόληψη της έναρξης χρήσης των νέων προϊόντων καπνού είναι μια κρίσιμη στρατηγική τόσο για την προστασία της υγείας των νέων ανθρώπων όσο και για την αποτροπή από το συμβατικό κάπνισμα. Στη χώρα μας, η έκθεση των ανηλίκων σε καπνικά προϊόντα, και ιδίως στο ηλεκτρονικό τσιγάρο, συνιστά μείζον ζήτημα δημόσιας υγείας. Το γεγονός αυτό αποδεικνύεται και από τη πρόσφατη νομοθετική πρωτοβουλία της κυβέρνησης, η οποία αποσκοπεί στον αυστηρό έλεγχο και την απαγόρευση της διάθεσης των προϊόντων αυτών σε ανηλίκους.