ΚΕΕΛΠΝΟ
Το Δεκέμβριο του 2023, το Ευρωπαϊκό τμήμα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) εξέδωσε ανακοίνωση σχετικά με την ανησυχητική αύξηση κρουσμάτων ιλαράς σε χώρες της Ευρωπαϊκής Περιφέρειας του ΠΟΥ, ακόμη και σε αυτές που είχαν δηλώσει εξάλειψη της ιλαράς ως ενδημικής νόσου. Συγκεκριμένα, αναφέρθηκαν περισσότερα από 30.000 κρούσματα ιλαράς σε 40 από τα 53 κράτη- μέλη, κατά την περίοδο Ιανουαρίου-Οκτωβρίου 2023, εκ των οποίων 2 στα 5 ήταν παιδιά ηλικίας 1-4 ετών και 1 στα 5 ενήλικες 20 ετών και άνω. Την ίδια χρονική περίοδο καταγράφηκαν περίπου 21.000 νοσηλείες και 5 θάνατοι.
Η αναζωπύρωση αυτή της ιλαράς αποδίδεται σε μεγάλο βαθμό στην ελάττωση της εμβολιαστικής κάλυψης στις χώρες της Ευρωπαϊκής Περιφέρειας κατά την περίοδο 2020 – 2022, όπου περισσότερα από 1,8 εκατομμύρια παιδιά έχασαν την ευκαιρία να εμβολιαστούν. Η πανδημία COVID-19 επηρέασε σημαντικά την ανοσοποίηση με αποτέλεσμα τη συσσώρευση παιδιών που δεν είναι επαρκώς εμβολιασμένα. Επιπλέον, τα διεθνή ταξίδια και η άρση των μέτρων κοινωνικής αποστασιοποίησης έχουν αυξήσει τον κίνδυνο διασυνοριακής μετάδοσης και εξάπλωσης της ιλαράς ιδιαίτερα σε κοινότητες που έχουν χαμηλή εμβολιαστική κάλυψη.
Στη χώρα μας, με βάση τα δεδομένα των συστημάτων επιτήρησης, έχουν δηλωθεί μέχρι σήμερα 8 επιβεβαιωμένα κρούσματα ιλαράς. Ο αριθμός κρουσμάτων ιλαράς είναι μικρός, αλλά η πιθανότητα εμφάνισης και άλλων κρουσμάτων κρίνεται υψηλή. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα οροεπιδημιολογικής μελέτης αποτύπωσης της ανοσίας έναντι της ιλαράς το διάστημα 2020-2021, εκτιμήθηκε ότι το 89.8% των συμμετεχόντων στη μελέτη είχαν αντισώματα έναντι της ιλαράς (προστασία από τη νόσο) είτε μέσω παρελθούσας νόσησης ή μέσω εμβολιασμού. Να σημειωθεί ότι η τελευταία επιδημία ιλαράς σημειώθηκε στην Ελλάδα, την περίοδο 2017-2018 με περισσότερα από 3.200 κρούσματα και 4 θανάτους.
Η ιλαρά είναι ιογενής εξανθηματική λοίμωξη που παρουσιάζει πολύ υψηλή μεταδοτικότητα και μεταδίδεται από άτομο σε άτομο αερογενώς, με σταγονίδια και με άμεση επαφή με ρινικές ή φαρυγγικές εκκρίσεις ασθενών. Σπανιότερα, μεταδίδεται μέσω αντικειμένων, που πρόσφατα μολύνθηκαν με ρινοφαρυγγικές εκκρίσεις. Η μετάδοση γίνεται 4 ημέρες πριν από την έκθυση του εξανθήματος έως 4 ημέρες μετά. Τα κρούσματα ιλαράς εμφανίζονται συνήθως στο τέλος του χειμώνα και τις αρχές της άνοιξης.
Κεντρικό σημείο της στρατηγικής πρόληψης της ιλαράς είναι ο εμβολιασμός. Για τον έλεγχο και την εξάλειψη της ιλαράς, σύμφωνα με τον ΠΟΥ, απαιτείται επίτευξη τουλάχιστον 95% εμβολιαστικής κάλυψης τόσο με την 1η όσο και με την αναμνηστική δόση εμβολίου κατά της ιλαράς σε περιφερειακό και εθνικό επίπεδο.
Με αφορμή την έξαρση κρουσμάτων ιλαράς σε Ευρωπαϊκές χώρες, καθώς και την εμφάνιση κρουσμάτων ιλαράς στη χώρα μας, η Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών συστήνει τον άμεσο εμβολιασμό με το εμβόλιο ιλαράς-ερυθράς-παρωτίτιδας (MMR) των παιδιών, των εφήβων και των ενηλίκων που δεν έχουν εμβολιαστεί με τις απαραίτητες δόσεις. Ειδικότερα, σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα εμβολιασμών παιδιών και εφήβων, συστήνονται 2 δόσεις του εμβολίου MMR, με τη 2η δόση να χορηγείται σε ηλικία 24–36 μηνών (μπορεί όμως να χορηγηθεί και νωρίτερα, αρκεί να έχουν περάσει 4 εβδομάδες μετά από την πρώτη δόση). Και οι δύο δόσεις εμβολίου πρέπει να χορηγούνται μετά από τον 12ο μήνα ζωής. Παιδιά και έφηβοι που δεν έχουν εμβολιασθεί με τη 2η δόση πρέπει να την αναπληρώσουν το ταχύτερο δυνατόν. Αναφορικά με τους ενήλικες, τονίζεται ότι σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα εμβολιασμών ενηλίκων, τα άτομα που γεννήθηκαν πριν το 1970 θεωρούνται άνοσα. Όσοι έχουν γεννηθεί μετά το 1970, θα πρέπει να έχουν εμβολιασθεί με δύο (2) δόσεις MMR, με μεσοδιάστημα τουλάχιστον 4 εβδομάδων μεταξύ των δόσεων. Σε περίπτωση που δεν υπάρχει ιστορικό νόσησης ή το ιστορικό εμβολιασμού είναι άγνωστο, το άτομο θεωρείται μη εμβολιασμένο και συστήνεται η χορήγηση δυο δόσεων εμβολίου με ελάχιστο μεσοδιάστημα 4 εβδομάδων. Γι’αυτό και ο έλεγχος των βιβλιαρίων υγείας παιδιών, εφήβων και ενηλίκων και η συμπλήρωση του εμβολιασμού στα άτομα που δεν είναι επαρκώς εμβολιασμένα καθώς και στα άτομα σε ιδιαίτερα αυξημένο κίνδυνο, είναι εξαιρετικής σημασίας.
Ο ΕΟΔΥ, στο πλαίσιο της αντιμετώπισης ενδεχόμενης έξαρσης κρουσμάτων ιλαράς, αποφάσισε την εφαρμογή των παρακάτω μέτρων κατά σειρά προτεραιότητας:
Τα Σεξουαλικώς Μεταδιδόμενα Νοσήματα (ΣΜΝ) αποτελούν σημαντικό πρόβλημα για τη Δημόσια Υγεία, καθώς μπορεί να έχουν μείζονες επιπτώσεις τόσο στην γενικότερη υγεία των ατόμων, όσο και στην αναπαραγωγική, σεξουαλική και ψυχική τους υγεία.
Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, υπολογίζεται ότι καθημερινά μολύνονται με κάποιο ΣΜΝ περί το 1 εκατομμύριο άτομα, τα οποία είναι ασυμπτωματικά στην πλειονότητά τους. Εκτιμάται ότι περισσότεροι από 500 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν εκδηλώσει έρπητα γεννητικών οργάνων, ενώ η λοίμωξη από HPV συνδέεται με πάνω από 311.000 θανάτους από καρκίνο του τραχήλου της μήτρας ετησίως.
Περισσότερα από 30 διαφορετικά βακτήρια, ιοί και παράσιτα μεταδίδονται σεξουαλικά (κολπική, πρωκτική ή στοματική επαφή) και κάποια μπορούν να μεταδοθούν από τη μητέρα στο παιδί κατά τη διάρκεια της κύησης, της γέννησης ή του θηλασμού. Στα 4 συχνότερα ΣΜΝ συγκαταλέγονται η γονόρροια, η σύφιλη και οι λοιμώξεις από χλαμύδια και τριχομονάδα, για τα οποία υπάρχει κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή και μπορούν να θεραπευτούν πλήρως.
Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται σημαντική αύξηση των ΣΜΝ τόσο σε παγκόσμιο και ευρωπαϊκό επίπεδο όσο και στην χώρα μας. Με βάση δεδομένα του CDC στις ΗΠΑ το χρονικό διάστημα 2017 – 2021 παρατηρήθηκε αύξηση συνολικά στα ΣΜΝ της τάξης του 7%. Ειδικότερα, τα κρούσματα σύφιλης αυξήθηκαν κατά 28.6% και τα κρούσματα γονόρροιας κατά 4.6%, κατά τη διετία 2020 – 2021. Ανάλογα είναι τα δεδομένα που προκύπτουν από τις αντίστοιχες εκθέσεις του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ECDC) για το 2021, βάσει των οποίων παρατηρείται σημαντική αύξηση των κρουσμάτων σύφιλης και γονόρροιας, της τάξης των 7 και 13.7 νέων διαγνώσεων ανά 100.000 πληθυσμού, αντίστοιχα.
Στη χώρα μας, όπως αποτυπώνεται από τις Ετήσιες Επιδημιολογικές Εκθέσεις του Τμήματος ΣΜΝ του ΕΟΔΥ, στο χρονικό διάστημα 2020 – 2022, έχει καταγραφεί αύξηση της τάξης του 113.36% για τα κρούσματα πρώιμης σύφιλης και της τάξης του 120.73% για τα κρούσματα γονόρροιας.
Συγκεκριμένα, το έτος 2022, καταγράφηκαν 8.26 νέες διαγνώσεις σύφιλης ανά 100.000 πληθυσμού και 3.45 νέες διαγνώσεις γονόρροιας ανά 100.000 πληθυσμού.
Όσον αφορά τη σύφιλη, το 93.04% των κρουσμάτων ήταν άνδρες, ηλικίας κυρίως μεταξύ 25 – 64 ετών και σε ποσοστό 72.16% ο τρόπος μετάδοσης αφορούσε σεξουαλικές επαφές ανδρών με άλλους άνδρες. Για την γονόρροια, το 95.86% των κρουσμάτων ήταν επίσης άνδρες, ηλικίας κυρίως μεταξύ 25 – 44 ετών, ενώ ο τρόπος μετάδοσης φαίνεται να μοιράστηκε ανάμεσα στις σεξουαλικές επαφές ανδρών με άλλους άνδρες (47.24%) και με γυναίκες (46.41%).
Η σύφιλη και η γονόρροια αποτελούν αξιόπιστους δείκτες της τάσης και των υπόλοιπων ΣΜΝ, καθώς και των σεξουαλικών συμπεριφορών του πληθυσμού.
Φαίνεται, επομένως, πως οι σεξουαλικές συμπεριφορές υψηλού κινδύνου πολλαπλασιάζονται και αφορούν όλο και ευρύτερο μέρος του γενικού πληθυσμού. Αυτό καθιστά τα ΣΜΝ προτεραιότητα για τη διασφάλιση της Δημόσιας Υγείας και επιτακτική την ανάγκη για έλεγχο της διασποράς και πρόληψη της μετάδοσης.
Ο Εθνικός Οργανισμός Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ), τηρώντας τις συστάσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (WHO) και του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ECDC) και ακολουθώντας τις ευρωπαϊκές στρατηγικές της καλής πρακτικής αύξησης των κέντρων πρόληψης των Σεξουαλικά Μεταδιδόμενων Νοσημάτων (Checkpoint, Sexual Health Clinic/Centre), στο πλαίσιο του συνδυαστικού ελέγχου (integrated testing), προχώρησε στη δημιουργία του Γραφείου Σεξουαλικής Υγείας (Κέντρο Σεξουαλικής Υγείας-ΕΟΔΥ), τον Ιανουάριο του 2020. Πρόκειται για ένα Κέντρο Ανιχνευτικού Ελέγχου και Συμβουλευτικής για την HIV λοίμωξη, τη Σύφιλη, την Ηπατίτιδα B & C, τη Χλαμυδιακή λοίμωξη και τη Γονόρροια, το οποίο λειτουργεί εντός της Πολυκλινικής Αθηνών του Γ.Ν.Α. “Ο Ευαγγελισμός-Οφθαλμιατρείο-Πολυκλινική”.
Το Integrated testing (δηλαδή το να εξετάζεται κανείς για περισσότερες από μία λοιμώξεις εντός της ίδιας δομής) για HIV, Ηπατίτιδα Β&C και για ΣΜΝ υποστηρίζεται από Παγκόσμιους και Ευρωπαϊκούς Οργανισμούς, όπως η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το ECDC και ο ΠΟΥ, ως μια αποτελεσματική μέθοδο αύξησης του αριθμού των τεστ που διενεργούνται και κατ’επέκταση των νέων διαγνώσεων. Το Integrated testing μπορεί να ενισχύσει την έγκαιρη διάγνωση και την χρήση των υπαρχουσών δομών και να μειώσει τις καθυστερήσεις που παρατηρούνται στη διασύνδεση με τη θεραπεία πολλαπλών λοιμώξεων, χρησιμοποιώντας μια πιο απλή, εύκολη και ανθρωποκεντρική προσέγγιση. Ο ΠΟΥ συστήνει την συνένωση των υπηρεσιών για HIV, ιογενή ηπατίτιδα και ΣΜΝ με σκοπό την εξάλειψή τους μέχρι το 2030. Τα ευρωπαϊκά πιλοτικά προγράμματα (Ευρωπαϊκή Κοινή Δράση INTEGRATE) ανέδειξαν την αναγκαιότητα επιτάχυνσης της ανάπτυξης προγραμμάτων integrated testing, ώστε να αυξηθούν/βελτιστοποιηθούν όλες οι δυνατότητες παροχής υπηρεσιών -περισσότερο ανθρωποκεντρικές- να μειωθούν οι χαμένες ευκαιρίες για testing και να διασφαλιστεί ότι όλο και περισσότερα άτομα θα γνωρίζουν την κατάσταση της υγείας τους. Επίσης, φάνηκε ότι η ενσωμάτωση περισσοτέρων του ενός τεστ σε δομές στην κοινότητα αποτελεί μια αποτελεσματική μέθοδο με στόχο την αύξηση της εξεταστικής κάλυψης, ενώ καλύπτει πιο αποτελεσματικά τις ανάγκες των πληθυσμών που φαίνεται να είναι πιο ευάλωτοι σε HIV, Ηπατίτιδα Β& C, και ΣΜΝ ή δεν έχουν εύκολη πρόσβαση σε παραδοσιακές δομές υγείας.
Σκοπός του Κέντρου Σεξουαλικής Υγείας είναι η προαγωγή της σεξουαλικής υγείας και ο έλεγχος της διασποράς των Σεξουαλικά Μεταδιδόμενων Νοσημάτων, μέσω της παροχής υπηρεσιών πρόληψης τόσο στον γενικό πληθυσμό όσο και σε ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού.
Στόχος του Κέντρου είναι η πρόληψη των Σεξουαλικά Μεταδιδόμενων Νοσημάτων, η οποία περιλαμβάνει δυο επίπεδα:
α) το επίπεδο ενημέρωσης, ευαισθητοποίησης και συμβουλευτικής του πληθυσμού σε θέματα σεξουαλικής υγείας, εξάλειψης στερεοτύπων, αντιλήψεων, συνηθειών και πρακτικών συμπεριφοράς, προτροπής υιοθέτησης ασφαλέστερων σεξουαλικών πρακτικών, ενημέρωσης των σεξουαλικών συντρόφων, πρόληψης σεξουαλικής κακοποίησης, υπογράμμισης των κινδύνων του Chemsex ή της συχνής εναλλαγής συντρόφων, ευαισθητοποίησης για τακτικό και επαναλαμβανόμενο έλεγχο κυρίως σε ευάλωτους πληθυσμούς, προώθησης του εμβολιασμού σε άντρες και γυναίκες (Ηπατίτιδα Β, HPV), λήψης προφυλακτικής αγωγής πριν ή μετά την σεξουαλική έκθεση στον HIV (PEP & PrEP), ψυχολογικής στήριξης λόγω του κοινωνικού στίγματος, χρήσης των υπηρεσιών υγείας, προώθησης του σεβασμού των σεξουαλικών δικαιωμάτων, εκπαίδευσης στη σωστή χρήση προφυλακτικού, διάδοσης των μεθόδων αντισύλληψης, κ.ά.
β) το επίπεδο αντιμετώπισης των ΣΜΝ, μέσω της έγκαιρης ανίχνευσής τους (testing), της διασύνδεσης με το σύστημα υγείας και της θεραπευτικής αντιμετώπισης.
Το Κέντρο Σεξουαλικής Υγείας στην παρούσα χρονική φάση εφαρμόζει ένα πρωτόκολλο διενέργειας ελέγχου (testing) για HIV λοίμωξη, Ηπατίτιδα (B&C) Σύφιλη, Χλαμύδια και Γονόρροια με τη μέθοδο της δοκιμασίας Ταχείας Ανίχνευσης (Rapid Diagnostic Tests-RDTs) μέσω της λήψης και επεξεργασίας αίματος, ούρων, ουρηθρικού εκκρίματος και κολπικού επιχρίσματος. Ο έλεγχος (testing) περιλαμβάνει ταυτόχρονα εξατομικευμένη συμβουλευτική πριν και μετά την κάθε δοκιμασία ελέγχου (Pre and Post Counseling) και διευκόλυνση διασύνδεσης των ατόμων με δομές υγείας μετά από ένα αντιδρών/θετικό αποτέλεσμα.
Πιο συγκεκριμένα, στο Κέντρο Σεξουαλικής Υγείας του ΕΟΔΥ, σε ένα προστατευμένο και φιλικό περιβάλλον, στελεχωμένο από εξειδικευμένο επιστημονικό προσωπικό και διασφαλίζοντας το απόρρητο και την προστασία των προσωπικών δεδομένων, παρέχονται οι ακόλουθες υπηρεσίες:
α) δωρεάν, ανώνυμα, χωρίς παραπεμπτικό, χωρίς επίδειξη ΑΜΚΑ έλεγχος (screening) με τη μέθοδο της δοκιμασίας της ταχείας ανίχνευσης (rapid test) για HIV, Σύφιλη, Χλαμύδια, Γονόρροια, Ηπατίτιδα Β, Ηπατίτιδα C
β) δωρεάν, ανώνυμα, χωρίς παραπεμπτικό χωρίς επίδειξη ΑΜΚΑ ανιχνευτική και επιβεβαιωτική εξέταση αιμοληψίας για την HIV λοίμωξη (Elisa, Western Blot) και την Ηπατίτιδα Β
γ) ταυτόχρονη παροχή ατομικής συμβουλευτικής και εξατομικευμένης ψυχολογικής υποστήριξης πριν και μετά την εθελοντική εξέταση (voluntary counseling testing-VCT) σε κάθε ωφελούμενο ανεξαρτήτως αποτελέσματος (Pre and Post Counseling)
δ) ομαδική συμβουλευτική σε θέματα πρόληψης των ΣΜΝ (π.χ. πρόσφυγες, μετανάστες, φοιτητές)
ε) ατομική ιατρική συμβουλευτική σε θέματα σεξουαλικής υγείας
στ) διασύνδεση με: α) Μονάδες Λοιμώξεων των Νοσοκομείων για τη λήψη αντιρετροϊκής αγωγής, β) το Νοσοκομείο Αφροδισίων & Δερματικών Νόσων «Ανδρέας Συγγρός» για τον επιβεβαιωτικό έλεγχο της Σύφιλης και Γονόρροιας, γ) τα Νοσοκομεία που πραγματοποιούν επιβεβαιωτικό έλεγχο για Χλαμύδια, δ) τα Ηπατολογικά Τμήματα για τον επιβεβαιωτικό έλεγχο Ηπατιτίδων και την λήψη αγωγής
ζ) συμμετοχή σε εξωτερικές δράσεις ευαισθητοποίησης της Κοινότητας και πρόληψης των σεξουαλικά μεταδιδόμενων νοσημάτων
Οι παραπάνω υπηρεσίες παρέχονται στον 2ο όροφο του κτιρίου της Πολυκλινικής Αθηνών, στην οδό Πειραιώς 3, Ομόνοια. Ο κάθε ενδιαφερόμενος μπορεί να επικοινωνήσει στο τηλέφωνο 210.8813615 ή/και στο email: sexualhealth@eody.gov.gr, προκειμένου να λάβει πληροφορίες για το Κέντρο και τις παρεχόμενες υπηρεσίες, καθώς και για να προγραμματίσει ένα ραντεβού, από Δευτέρα ως Παρασκευή κατά τις ώρες 09:00 έως 14:00.
Λήπτες των παρεχόμενων υπηρεσιών του Κέντρου Σεξουαλικής Υγείας είναι όλη η Κοινότητα – γενικός πληθυσμός και οι ευάλωτες ομάδες. Συγκεκριμένα, στο Κέντρο απευθύνονται κάτοικοι όλου του λεκανοπεδίου της Αττικής, άτομα από την υπόλοιπη ηπειρωτική και νησιωτική Ελλάδα, φοιτητές εσωτερικού και εξωτερικού, άτομα που έχουν κακοποιηθεί σεξουαλικά, πρόσφυγες, παράνομοι μετανάστες, παράνομα εκδιδόμενα άτομα, άστεγοι, ΧΕΝ, πάσχοντες από ψυχική νόσο, άτομα με αναπηρία, άτομα που ανήκουν στην LGBT κοινότητα, άνεργοι, κλπ. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι για το έτος 2023 πραγματοποιήθηκαν πάνω από 3.500 ανιχνευτικοί και διαγνωστικοί έλεγχοι.
Τέλος, βασική επιδίωξή του ΕΟΔΥ παραμένει η καθολική και απρόσκοπτη προσβασιμότητα της Κοινότητας σε υπηρεσίες ενημέρωσης, πρόληψης, έγκαιρης ανίχνευσης και διάγνωσης, καθώς και η έγκαιρη θεραπευτική αντιμετώπιση των ΣΜΝ. Έτσι, ο ΕΟΔΥ έχει δρομολογήσει ήδη την πιλοτική λειτουργία νέων Κέντρων Σεξουαλικής Υγείας σε Αθήνα, Πειραιά και Θεσσαλονίκη, με στόχο την επέκτασή τους και στις υπόλοιπες πόλεις της ελληνικής επικράτειας στο μέλλον.
European Centre for Disease Prevention and Control. Public Health guidance on HIV, hepatitis B and C testing in the EU/EEA: an Integrated approach. Stockholm:ECDC;2018
Fernandez- Lopez et al. Integration of community – based testing data into national HIV surveillance in Poland, Serbia and Slovakia within the framework of INTEGRAΤΕ project. BMC infect Dis 2021, 21 (Suppl 2): 800
Gasbarrini et al. Increasing integrated testing in community settings through interventions for change, including the Spring European Testing Week. Infect Dis 2021, 21 (Suppl 2): 874 https://doi.org/10.1186/s12879-021-06555-0
Inter-Agency Working Group on SRH and HIV Linkages. SRHR and HIV Linkages: Navigating the work in progress 2017. Geneva: UNFPA, WHO, and IPPF; 2017. Available from: http://index.srhhivlinkages.org/docs/IAWG_navigating-the-work-in-progress-2017.pdf.
Matulionytė, R., Jakobsen, M.L., Grecu, V.I. et al. Increased integrated testing for HIV, hepatitis C and sexually transmitted infections in health care facilities: results from the INTEGRATE Joint Action pilots in Lithuania, Romania and Spain. BMC Infect Dis 21 (Suppl 2), 845 (2021). https://doi.org/10.1186/s12879-021-06537-2
World Health Organization. Progress report on HIV, viral hepatitis and sexually transmitted infections. Accountability for the global health sector strategies, 2016-2021. Geneva: World Health Organization; 2019.p.2019
https://www.aidsactioneurope.org/en/news/aae-member-organisations-struggling-heavily-impact-covid-19-induced-measures
Η μηνιγγίτιδα είναι νόσημα με ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το ευρύ κοινό και ένα από τα θέματα που απασχολούν συχνά τη δημόσια υγεία. Με τον όρο βακτηριακή μηνιγγίτιδα εννοούμε την οξεία λοίμωξη του κεντρικού νευρικού συστήματος από βακτηρίδια με συμμετοχή των μηνίγγων. Στους υπεύθυνους λοιμογόνους παράγοντες περιλαμβάνεται μεταξύ άλλων ο μηνιγγιτιδόκοκκος.
Η μετάδοση των λοιμογόνων παραγόντων γίνεται με άμεση επαφή από άτομο σε άτομο με σταγονίδια των αναπνευστικών εκκρίσεων. Πηγή εξάπλωσης αποτελούν οι ασυμπτωματικοί φορείς που υπολογίζονται στο 10% περίπου του γενικού πληθυσμού και φθάνουν ως το 25% των εφήβων και νεαρών ενηλίκων. Η μηνιγγιτιδοκοκκική νόσος μπορεί να εκδηλωθεί ως μηνιγγιτιδοκοκκική μηνιγγίτιδα, σηψαιμία ή και τα δύο.
Κατά τις πρώτες ώρες, οι αρχικές κλινικές εκδηλώσεις συγχέονται συχνά με αυτές μιας ιογενούς λοίμωξης και για το λόγο αυτό η διάγνωση αρχικά είναι εξαιρετικά δύσκολη. Μηνιγγίτιδα εκδηλώνεται σε ποσοστό 30-60% των ασθενών με μηνιγγιτιδοκοκκική νόσο. Μεγαλύτερα παιδιά ηλικίας >5 ετών εμφανίζουν πυρετό, κεφαλαλγία, εμέτους, φωτοφοβία, διέγερση, αυχενική δυσκαμψία. Εάν η νόσος δεν αντιμετωπισθεί έγκαιρα, ο ασθενής εμφανίζει στη συνέχεια κώμα και σπασμούς. Σε ποσοστό 20-30% η μηνιγγιτιδοκοκκική νόσος εκδηλώνεται με εικόνα σηψαιμίας. Πετεχειώδες ή πορφυρικό εξάνθημα εκδηλώνεται σε ποσοστό 40-80% των περιπτώσεων.
Η μέση ετήσια δηλούμενη θνησιμότητα για την χρονική περίοδο 2004-2023 είναι 0,031 θάνατοι ανά 100.000 πληθυσμού.
Η χώρα μας επιτηρεί τη μηνιγγιτιδοκοκκική νόσο μέσω του συστήματος υποχρεωτικής δήλωσης. Κατά τη χρονική περίοδο 2004-2023 δηλώθηκαν στον ΕΟΔΥ συνολικά 1.133 κρούσματα μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου. Η επίπτωση του νοσήματος παρουσίασε σημαντική πτωτική πορεία από το 2013 έως το 2022 (Γράφημα 1). Ειδικά την περίοδο της πανδημίας COVID-19, η επίπτωση της νόσου έφτασε στα χαμηλότερά της επίπεδα και αυτό αποδόθηκε στην εφαρμογή περιοριστικών μέτρων (κοινωνική αποστασιοποίηση, χρήση μάσκας, κλείσιμο σχολείων). Το έτος 2023 η επίπτωση της νόσου αυξήθηκε φτάνοντας σε προπανδημικά επίπεδα. Το νόσημα παρουσίασε την υψηλότερη συχνότητα εμφάνισης στην ηλικιακή ομάδα 0-4 ετών, ακολουθούμενη από τις ηλικιακές ομάδες 5-14 ετών και 15-24 ετών. Στις ηλικιακές ομάδες άνω των 25 ετών η μέση ετήσια δηλούμενη επίπτωση της μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου είναι ιδιαίτερα μικρή. Στη χώρα μας, το 77,1% των περιπτώσεων μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου, όπου έγινε προσδιορισμός της οροομάδας, οφείλεται στην οροομάδα Β, ενώ 2η σε συχνότητα είναι η οροομάδα C.
Η αρχική αντιμετώπιση της μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου απαιτεί την έγκαιρη χορήγηση μιας κεφαλοσπορίνης 3ης γενιάς, όπως η κεφτριαξόνη ή κεφοταξίμη, ακόμα και από το Τμήμα Επειγόντων Περιστατικών. Μεγάλη σημασία έχει η έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση του shock, σε περίπτωση σηψαιμίας, με την χορήγηση υγρών και ινοτρόπων παραγόντων, καθώς και με αναπνευστική υποστήριξη. Σε σοβαρές περιπτώσεις μηνιγγίτιδας ενδείκνυται η χορήγηση δεξαμεθαζόνης.
Σε περίπτωση εμφάνισης κρούσματος μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου, χημειοπροφύλαξη πρέπει να λάβουν το ταχύτερο δυνατό όλα τα άτομα που ήρθαν σε στενή επικίνδυνη και παρατεταμένη επαφή με το κρούσμα σε διάστημα 7 ημερών πριν την έναρξη των συμπτωμάτων αυτού, εφόσον δεν υπάρχουν ιατρικές αντενδείξεις. Η χημειοπροφύλαξη πρέπει να χορηγείται ιδανικά το πρώτο 24ωρο μετά την ταυτοποίηση του πρώτου κρούσματος και δεν έχει νόημα, αν έχουν παρέλθει περισσότερες από 10 ημέρες από την επαφή με το κρούσμα.
Ως επικίνδυνες επαφές θεωρούνται:
Φάρμακο εκλογής αποτελεί η ριφαμπικίνη, που χορηγείται δυο φορές την ημέρα για 2 ημέρες: σε βρέφη <1 μηνός σε δόση 5mg/kg, σε βρέφη >1 μηνός σε δόση 10mg/kg και σε ενήλικες σε δόση 600mg. Ριφαμπικίνη δεν χορηγείται σε έγκυες. Μπορεί επίσης να χορηγηθεί κεφτριαξόνη σε μια δόση ενδομυϊκά των 250mg σε ενήλικες και 125mg σε παιδιά <15 ετών ή σιπροφλοξασίνη σε μια δόση των 500mg από το στόμα σε ενήλικες. Τα αντιβιοτικά αυτά επιτυγχάνουν αποτελεσματική μείωση της ρινοφαρυγγικής φορείας και εκρίζωση του μηνιγγιτιδόκοκκου (κατά 90 – 95%).
Σε περίπτωση εμφάνισης κρούσματος σε παιδικό σταθμό/νηπιαγωγείο χημειοπροφύλαξη πρέπει να χορηγείται σε όλα τα παιδιά και το προσωπικό που παρακολουθούν το ίδιο τμήμα ή και στις άλλες τάξεις, αν υπάρχει συγχρωτισμός διαρκείας. Σε περίπτωση εμφάνισης κρούσματος σε Δημοτικό σχολείο, Γυμνάσιο, Λύκειο κλπ., χημειοπροφύλαξη χορηγείται μόνο στα παιδιά που είχαν στενή επαφή με τον ασθενή (π.χ. στενοί φίλοι, παιδιά που κάθονται στο ίδιο θρανίο κλπ.) και όχι σε όλη την τάξη. Χημειοπροφύλαξη πρέπει επίσης να χορηγείται και σε άτομα που ήρθαν σε στενή επαφή με τον ασθενή κατά τη διάρκεια εξωσχολικών δραστηριοτήτων (φροντιστήρια, γυμναστήρια).
Η μηνιγγιτιδοκοκκική νόσος προλαμβάνεται με εμβολιασμό. Οι οροομάδες του μηνιγγιτιδόκοκκου για τις οποίες υπάρχει εμβόλιο είναι οι: A, B, C, Y και W135.
Ο ΕΟΔΥ διοργάνωσε στις 5-7 Φεβρουαρίου 2024 το εναρκτήριο συνέδριο για την Κοινή Δράση EU-Wastewater Integrated Surveillance for Public Health (EU-WISH), το οποίο ξεκίνησε την 1η Νοεμβρίου 2023 και θα διαρκέσει μέχρι την 31η Οκτωβρίου 2026. Ο ΕΟΔΥ συμμετέχει στο συντονισμό της Κοινής Δράσης ως επιστημονικός και τεχνικός συ-συντονιστής μαζί με το Statens Serum Institute (SSI) της Δανίας που είναι ο συνολικός συντονιστής του έργου. Η κοινή δράση EU-WISH, στην οποία συμμετέχουν 25 χώρες και 61 εταίροι, στοχεύει στην ενίσχυση, επέκταση και παγίωση της επιδημιολογίας λυμάτων στο χώρο της δημόσιας υγείας ως ένα σημαντικό συμπληρωματικό εργαλείο επιδημιολογικής επιτήρησης καθώς και ως εργαλείο ενδυνάμωσης της ετοιμότητας των χωρών μελών και της Ένωσης σε διασυνοριακές απειλές για την υγεία. Το συνέδριο αυτό σηματοδότησε την επίσημη έναρξη του έργου και χρησίμευσε ως η πρώτη επίσημη και ολοκληρωμένη παρουσίαση της Κοινής Δράσης στην ευρύτερη κοινοπραξία και στους βασικούς ενδιαφερόμενους φορείς.
Το εναρκτήριο συνέδριο άρχισε την Δευτέρα 5 Φεβρουαρίου, 2024, με συνάντηση των υπευθύνων των διαφόρων πακέτων εργασίας για περαιτέρω γνωριμία δια ζώσης και ανταλλαγή απόψεων και συζήτησης για την όσο το δυνατόν καλύτερη συνεργασία και το συντονισμό για την υλοποίηση του έργου.
Την Τρίτη 6 Φεβρουαρίου 2024, ξεκίνησε επίσημα το συνέδριο με τη συμμετοχή όλων των προσκεκλημένων. Την έναρξη του συνεδρίου χαιρέτησε ο Πρόεδρος του ΕΟΔΥ, Καθηγητής Χρήστος Χατζηχριστοδούλου, ακολουθούμενος από τον Καθηγητή Νικόλαο Θωμαΐδη, τους συντονιστές της δράσης, Steen Ethelberg και Pikka Jokelainen από το Statens Serum Institute της Δανίας, καθώς και από την Ana Burgos, Αναπληρώτρια Προϊσταμένη Μονάδας στην Ευρωπαϊκή Αρχή Ετοιμότητας και Απόκρισης σε Έκτακτες Καταστάσεις Υγείας (Health Emergency Preparedness and Response Authority, HERA) και την Paola D’ Acapito, Υπεύθυνη Προγράμματος στον Εκτελεστικό Οργανισμό για την Υγεία και την Ψηφιοποίηση (Health and Digital Executive Agency, HaDEA).
Κατόπιν, η Αναστασία Κουτσολιούτσου, Προϊσταμένη του Τμήματος Περιβαλλοντικής Υγείας και Επιτήρησης Διακοπής του Καπνίσματος του ΕΟΔΥ και υπεύθυνη για τον συντονισμό της Κοινής Δράσης εκ μέρους του ΕΟΔΥ, και ο Steen Ethelberg, Senior Scientist στο SSI και υπεύθυνος για τον συντονισμό της Κοινής Δράσης εκ μέρους του SSI, έκαναν μία συνοπτική και εποπτική παρουσίαση σχετικά με τους κύριους στόχους, τους συμμετέχοντες και τη δομή της Κοινής Δράσης.
Στη συνέχεια, έγιναν παρουσιάσεις από τους εκπροσώπους της HERA – Ana Burgos, Αναπληρώτρια Προϊσταμένη Μονάδας, και Angela Tessarolo, Αξιωματούχο Πολιτικής – σχετικά με την πολιτική και τις προτεραιότητες της HERA για την επιδημιολογία λυμάτων στο χώρο της δημόσιας υγείας, τον εκπρόσωπο του Κοινού Κέντρου Έρευνας (Joint Research Centre, JRC) – Bernd Manfred Gawlik, Portfolio Leader – και τον Francesco Pierannunzi, Εξωτερικό Σύμβουλο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, σχετικά με το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο Επιτήρησης των Λυμάτων και τις δυνατότητες για την ψηφιακή υποστήριξη του έργου. Επίσης, έγιναν παρουσιάσεις από εκπροσώπους του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πρόληψης και Ελέγχου Νοσημάτων (ECDC) και του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (WHO), όσον αφορά την Επιδημιολογία λυμάτων στο γενικότερο πλαίσιο επιδημιολογικής επιτήρησης στον Ευρωπαϊκό και διεθνή χώρο.
Ακολούθησε η παρουσίαση των πακέτων εργασίας από τους υπευθύνους αυτών και συζήτηση.
Την Τετάρτη, 7 Φεβρουαρίoυ 2024, τελευταία ημέρα του συνεδρίου, έγιναν συζητήσεις επί των στόχων της Κοινής Δράσης, την αλληλεπίδραση μεταξύ των πακέτων εργασίας, τον καθορισμό των σημαντικών δεικτών απόδοσης, και την οργάνωση των ερευνών (surveys) για τη συλλογή της απαιτούμενης πληροφορίας.
Το συνέδριο έκλεισε με επίσκεψη στο μουσείο της Ακρόπολης.
Το εναρκτήριο συνέδριο του EU-WISH διεξήχθη στην Αθήνα, στο κτήριο Κωστής Παλαμάς του ΕΚΠΑ, σε υβριδική μορφή. Προσέλκυσε 180 συμμετέχοντες, εκ των οποίων 100 το παρακολούθησαν με φυσική παρουσία και 80 διαδικτυακά. Σημειώνεται ότι παρευρέθηκαν στο συνέδριο με φυσική παρουσία εκπρόσωποι όλων των 23 Κρατών Μελών, της Νορβηγίας και της Ουκρανίας, που συμμετέχουν στο έργο.
Ένα σημαντικό βήμα στον εκσυγχρονισμό των ροών εργασίας και των εργαστηριακών διαδικασιών είναι η επικείμενη διασύνδεση του Κεντρικού Εργαστηρίου Δημόσιας Υγείας (ΚΕΔΥ) και των Περιφερειακών Εργαστηρίων Δημόσιας Υγείας (ΠΕΔΥ) Θεσσαλίας και Κρήτης μέσω λογισμικού Laboratory Information Management System (LIMS), καθώς ελαχιστοποιεί τον όγκο της γραφειοκρατίας και επιτρέπει την αποθήκευση δεδομένων σε ένα ψηφιακό περιβάλλον.
Συγκεκριμένα θα συμβάλλει:
Πραγματοποιήθηκε στο Παρίσι στις 13 Φεβρουαρίου 2024 η εναρκτήρια εκδήλωση της Ευρωπαϊκής Κοινής Δράσης EU-JAMRAI-2 στην οποία συμμετέχει ο ΕΟΔΥ.
Πρόκειται για τη δεύτερη κατά σειρά κοινή δράση για τη μικροβιακή αντοχή και τις λοιμώξεις που σχετίζονται με την υγειονομική περίθαλψη, μετά από το EU-JAMRAI 1 που πραγματοποιήθηκε κατά τη χρονική περίοδο 2017-2021.
Πρόκειται για ένα συλλογικό εγχείρημα που υλοποιείται υπό τον συντονισμό του Inserm (Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας και Ιατρικής Έρευνας της Γαλλίας), με την υποστήριξη του Υπουργείου Υγείας της Γαλλίας. Στόχος του προγράμματος είναι η αποτελεσματικότερη καταπολέμηση της μικροβιακής αντοχής: μιας σημαντικής απειλής για τη δημόσια υγεία που ευθύνεται για περισσότερους από 35.000 θανάτους κάθε χρόνο στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ)/Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο (ΕΟΧ) και για 1,3 εκατομμύρια θανάτους παγκοσμίως.
Ο ΕΟΔΥ έχει το ρόλο του co-leader πακέτο εργασίας 6 (WP6) και ειδικότερα στα task 6.3 για την αντιμικροβιακή επιμελητεία στο περιβάλλον και 6.4 για τις στρατηγικές αλλαγής συμπεριφοράς σε σχέση με την ορθολογική χρήση και διαχείριση των αντιβιοτικών.
Σχετ: EU JAMRAI kick off meeting
Eιδικοί στην επικοινωνία και στην επιχειρησιακή απόκριση σε βιολογικές και χημικές απειλές συναντήθηκαν στην Αθήνα (8-9 Φεβρουαρίου 2024), στο πλαίσιο συνάντησης εργασίας που διοργάνωσε ο ΕΟΔΥ ως υπεύθυνος του πακέτου εργασίας 7 (Risk & Crisis Communication -INTERNAL and EXTERNAL) στην Ευρωπαϊκή Κοινή Δράση EU JA TERROR.
Σχετ: Δελτίο τύπου
Με τη συμμετοχή εργαζομένων, μελών του Διοικητικού Συμβουλίου και εκλεκτών προσκεκλημένων, μεταξύ των οποίων και ο Υπουργός Υγείας, Άδωνις Γεωργιάδης, ο ΕΟΔΥ έκοψε την Πρωτοχρονιάτικη πίτα του.
Εκτός από την παρουσία του Υπουργού Υγείας κ. Άδωνη Γεωργιάδη, ιδιαίτερη τιμή αποτέλεσε η συμμετοχή της Καθηγήτριας Εντατικής Θεραπείας ΕΚΠΑ και Διευθύντριας ΜΕΘ του Νοσοκομείου ”Ευαγγελισμός” κ. Α. Κοτανίδου, της Προέδρου της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών Καθ. κ. Μ. Θεοδωρίδου, της Προέδρου της Επιστημονικής Επιτροπής ΕΟΔΥ Καθ. κ. Π. Λάγιου, του Προέδρου του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού Δρ Α. Αυγερινού και λοιπών εκπροσώπων δημοσίων φορέων, συλλόγων ασθενών κ.α.
Πατήστε εδώ για να σας αποστέλλουμε το ενημερωτικό δελτίο στο email σας