ΚΕΕΛΠΝΟ
Με αφορμή τη Διεθνή Ημέρα Προφυλακτικού (13 Φεβρουαρίου) συζητήσαμε με τον κ. Αλέξανδρο Ι. Στρατηγό, Καθηγητή Δερματολογίας – Αφροδισιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών για τη σημασία της πρόληψης, την αυξανόμενη επίπτωση των ΣΜΝ και τον ρόλο του προφυλακτικού στη διαφύλαξη της σεξουαλικής υγείας.
Δεδομένου ότι για ελάχιστα ΣΜΝ υπάρχει εμβόλιο, ο ρόλος του «κλασικού» προφυλακτικού παραμένει ισχυρός, αφού μπορεί να προστατεύσει αποτελεσματικά από τα περισσότερα ΣΜΝ. Προϋπόθεση είναι να χρησιμοποιείται σωστά και με συνέπεια, από την αρχή μέχρι το τέλος της επαφής, σε όλα τα είδη σεξουαλικής επαφής.
Ωστόσο η χρήση του προφυλακτικού πλέον σπανίζει, ιδιαιτέρως μεταξύ των πληθυσμών με επικίνδυνη σεξουαλική συμπεριφορά, όπως υποδεικνύει η αύξηση της επίπτωσης των ΣΜΝ. Μειώνεται όμως ανησυχητικά και μεταξύ των νέων – πρόσφατα ο ΠΟΥ εξέδωσε σχετικό ανακοινωθέν (https://www.who.int/europe/news-room/29-08-2024-alarming-decline-in-adolescent-condom-use–increased-risk-of-sexually-transmitted-infections-and-unintended-pregnancies–reveals-new-who-report)
Τα συχνότερα σήμερα ΣΜΝ στον Δυτικό Κόσμο είναι η HPV λοίμωξη και ο απλός έρπης των γεννητικών οργάνων, που αποτελούν νόσημα του γενικού πληθυσμού με πολύ υψηλό επιπολασμό. Επίσης, η σύφιλη, η γονόρροια, οι χλαμυδιακές λοιμώξεις και άλλα, που παρουσιάζουν σαφείς ανοδικές τάσεις σε άτομα με υψηλού κινδύνου συμπεριφορά.
Οι επιλογές είναι πολλές: μπορεί να απευθυνθεί σε Δερματολόγο-Αφροδισιολόγο, στο Δημόσιο ή στον ιδιωτικό τομέα. Μπορεί επίσης να επικοινωνήσει με τους Συμβουλευτικούς Σταθμούς του ΕΟΔΥ, αλλά και με τα κέντρα/γραφεία σεξουαλικής Υγείας του οργανισμού. Στο Νοσοκομείο «Α.Συγγρός» (εξωτερικά ιατρεία, ιατρείο ΣΜΝ, Μονάδα Ειδικών Λοιμώξεων ή και εφημερείο) ή στα αντίστοιχα άλλων πόλεων μπορεί να έχει ολοκληρωμένη αντιμετώπιση, με διάγνωση και θεραπεία.
Η προσέγγιση και ενθάρρυνση μπορεί να γίνει μέσω ψυχολογικής υποστήριξης (πχ από ψυχολόγους των συμβουλευτικών σταθμών του ΕΟΔΥ), αλλά και με τη γνώση των ανώνυμων/εμπιστευτικών υπηρεσιών που προσφέρουν τα κέντρα/γραφεία σεξουαλικής Υγείας του ΕΟΔΥ. Επίσης, με τη γνώση ότι στα ιατρεία του Νοσοκομείου ή και τα ιδιωτικά, η τήρηση του απόρρητου είναι δεδομένη και απόλυτη.
Οι υπηρεσίες περιλαμβάνουν συζήτηση με τους ιατρούς, κλινικό και εργαστηριακό έλεγχο, πλήρη θεραπεία, παρακολούθηση για τα αποτελέσματα της θεραπείας και την πορεία του ασθενούς, έλεγχο σεξουαλικών συντρόφων, εμβολιασμούς κλπ. Η ολοκληρωμένη αντιμετώπιση γίνεται από το ιατρείο ΣΜΝ του Νοσοκομείου ή τη ΜΕΛ, μετά από άμεση προσφυγή του ενδιαφερόμενου ή μετά από παραπομπή από τα εξωτερικά ιατρεία ή το εφημερείο.
Εμβόλια υπάρχουν για την ηπατίτιδα Α και Β (για την Β η πλειοψηφία των νέων είναι εμβολισμένοι) και για την HPV λοίμωξη. Συνιστώνται ένθερμα τα εμβόλια για HPV και για την ηπατίτιδα Β (εάν το άτομο δεν έχει εμβολιασθεί) και για την ηπατίτιδα Α, αναλόγως σεξουαλικής συμπεριφοράς
Οι επιπτώσεις των ΣΜΝ στον ασθενή είναι πολυδιάστατες. Πέραν των βιολογικών επιπτώσεων (νόσηση), ο ασθενής μπορεί να έχει επιπλοκές από το οικογενειακό του περιβάλλον, αλλά και από το κοινωνικό, αφού τα ΣΜΝ συνοδεύονται από στιγματισμό. Επίσης, μπορεί να έχει επιπλοκές και δυσκολίες στην σεξουαλική του δραστηριότητα. Μεγάλο πρόβλημα αποτελούν συχνά οι ψυχολογικές επιπλοκές ενός ΣΜΝ, οι ενοχές, το αίσθημα ανικανότητας κλπ. Το προφυλακτικό προστατεύει από τα περισσότερα ΣΜΝ, αλλά φυσικά και από όλες αυτές τις δευτερογενείς επιπτώσεις. Είναι οικονομικό, εύκολο στη χρήση και αν η χρήση του αρχίσει, είναι ευκολότερο να διατηρηθεί. Αρκεί να αντιμετωπίζεται χωρίς επιφυλάξεις και με την συνείδηση ότι αποτελεί μέσο προστασία του ατόμου και των ερωτικών συντρόφων του, και όχι μία ακόμη δυσκολία!
Ο Αλέξανδρος Ι. Στρατηγός, MD είναι Καθηγητής Δερματολογίας-Αφροδισιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και Διευθυντής της Α’ Κλινικής Αφροδίσιων και Δερματικών Νόσων του Νοσοκομείου Ανδρέας Συγγρός από το 2020.
Eίναι επίσης Διευθυντής του Κέντρου Μελανώματος και Καρκίνου του Δέρματος του Νοσοκομείου Ανδρέας Συγγρός και Επισκέπτης Επιστήμονας στα Εργαστήρια Φωτοϊατρικής Wellman, Γενικό Νοσοκομείο Μασαχουσέτης, Βοστώνη, MA, ΗΠΑ.
Τα κλινικά και ερευνητικά του ενδιαφέροντα περιλαμβάνουν το μελάνωμα και τον καρκίνο του δέρματος, με ιδιαίτερη έμφαση στην επιδημιολογία, την πρόληψη και τη θεραπευτική του αντιμετώπιση. Είναι συγγραφέας και έχει συμμετάσχει στη συγγραφή περισσοτέρων από 400 άρθρων σχετικά με το μελάνωμα και τον καρκίνο του δέρματος, την Ψωρίαση, τη Δερματική Φωτοευαισθησία και τα Laser και είναι μέλος της Συντακτικής Επιτροπής διεθνών περιοδικών.
Έχει εμπειρία σε περισσότερες από είκοσι κλινικές δοκιμές ΦΑΣΗ ΙΙ-ΙΙΙ ως κύριος ερευνητής. Ο Καθηγητής είναι μέλος διοικητικών συμβούλιων και επιτροπών σε πολλές επιστημονικές εταιρείες, συμπεριλαμβανομένης της EADO (σημερινός Αντιπρόεδρος), και της Ελληνικής Δερματολογικής-Αφροδισιολογικής Εταιρείας. Υπήρξε επίσης Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Δερματολογίας-Αφροδισιολογίας, EADV, (2020 – 2022), της μεγαλύτερης επιστημονικής εταιρείας Δερματολογίας- Αφροδισιολογίας στην Ευρώπη.
Τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα (ΣΜΝ) αποτελούν μείζον πρόβλημα δημόσιας υγείας σε παγκόσμιο επίπεδο. Είναι νοσήματα που στην πλειονότητά τους δεν εμφανίζουν συμπτώματα αλλά οι σοβαρές επιπτώσεις τους όπως η υπογονιμότητα, η έκτοπη κύηση ή η γέννηση θνησιγενούς νεογνού, η νευρολογική ή καρδιαγγειακή νόσος, η εμφάνιση κακοηθειών και ο κοινωνικός στιγματισμός έχουν σημαντική επίδραση στην υγεία και ποιότητα ζωής των ατόμων.
Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται ιδιαίτερα σημαντική αύξηση των κρουσμάτων ΣΜΝ, τόσο σε παγκόσμιο και ευρωπαϊκό επίπεδο, όσο και στη χώρα μας.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, εκτιμάται ότι περισσότερα από ένα εκατομμύριο άτομα μολύνονται σε καθημερινή βάση από κάποιο ΣΜΝ όπως η σύφιλη, η γονόρροια και οι λοιμώξεις από χλαμύδια και τριχομονάδες.
Παράλληλα, το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (ECDC) στις πρόσφατα δημοσιευμένες Εκθέσεις για τα ΣΜΝ, επισημαίνει τις συνεχείς αυξήσεις στα κρούσματα σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση για το έτος 2023, εκτιμώντας ότι θα μπορούσαν να αποδοθούν είτε σε μεγαλύτερο αριθμό διαγνωστικών ελέγχων είτε σε περισσότερο ριψοκίνδυνη σεξουαλική συμπεριφορά, όπως η μειωμένη χρήση προφυλακτικού, και ο αυξημένος αριθμός σεξουαλικών συντρόφων.
Από τα δεδομένα του ECDC για το έτος 2023, αποτυπώνεται αύξηση των επιβεβαιωμένων κρουσμάτων γονόρροιας στις χώρες της ΕΕ κατά 31% σε σχέση με το 2022 και πάνω από 300% σε σχέση με το 2014. Η αύξηση αυτή παρατηρείται σε διάφορες ηλικιακές ομάδες, τόσο σε άνδρες που έχουν σεξουαλικές επαφές με άνδρες (MSM), όσο και σε ετεροφυλόφιλους άνδρες και γυναίκες.
Ανάλογη αύξηση υπάρχει και στα κρούσματα σύφιλης. Το 2023, παρατηρείται αύξηση κατά 13% σε σχέση με το 2022 και 100% σε σχέση με το 2014. Αναφορικά με το φύλο, η σύφιλη καταγράφεται συχνότερα σε άνδρες, και σχετικά με τον τρόπο μετάδοσης, φαίνεται ότι το 72% των κρουσμάτων καταγράφηκε σε MSM.
Η αυξητική τάση στα κρούσματα χλαμυδιακής λοίμωξης, φαίνεται να σταθεροποιείται το έτος 2023. Παρόλα αυτά, εξακολουθεί να είναι η πιο συχνά αναφερόμενη βακτηριακή σεξουαλικώς μεταδιδόμενη λοίμωξη, με περισσότερα από 230000 κρούσματα στην Ευρώπη, αριθμός που αντιστοιχεί σε 13% αύξηση από το 2014 και προσβάλλει κυρίως άτομα νεαρής ηλικίας και γυναικείου φύλου.
Η αύξηση που καταγράφεται στις Ετήσιες Εκθέσεις του ECDC διαφαίνεται και στη χώρα μας. Όπως προκύπτει από τις Ετήσιες Επιδημιολογικές Εκθέσεις του Τμήματος ΣΜΝ του ΕΟΔΥ, αναφορικά με τα κρούσματα γονόρροιας και πρώιμης σύφιλης έχει καταγραφεί αύξηση της τάξης του 26.24% και 5.68% κατά το διάστημα 2022-2023, ενώ η αύξηση αγγίζει το 178.65% για τη γονόρροια και το 125.5% αντίστοιχα για τη σύφιλη, το χρονικό διάστημα 2020 – 2023. Ομοίως, τα δηλωθέντα κρούσματα χλαμυδιακής λοίμωξης παρουσίασαν αύξηση της τάξης του 47.69% την περίοδο 2022-2023, με την αύξηση να αγγίζει το 118% την περίοδο 2021-2023.
Πιο συγκεκριμένα, το έτος 2023, καταγράφηκαν 8.73 νέες διαγνώσεις σύφιλης ανά 100000 πληθυσμού, 4.36 νέες διαγνώσεις γονόρροιας και 0.91 διαγνώσεις χλαμυδιακών λοιμώξεων ανά 100000 πληθυσμού, αντίστοιχα.
Όσον αφορά τη σύφιλη, το 91.88% των κρουσμάτων ήταν άνδρες, και σε ποσοστό 74.59% ο τρόπος μετάδοσης αφορούσε σεξουαλικές επαφές ανδρών με άλλους άνδρες. Για την γονόρροια, το 94.31% των κρουσμάτων ήταν επίσης άνδρες, ενώ ο τρόπος μετάδοσης κατανέμεται σε σχεδόν ίδιο ποσοστό μεταξύ σεξουαλικών επαφών ανδρών με άλλους άνδρες (44.63%) και με γυναίκες (42.01%). Στις χλαμυδιακές λοιμώξεις το φύλο που διαχρονικά προσβάλλεται συχνότερα είναι το γυναικείο, με το ποσοστό να καταγράφεται στο 76.04% το έτος 2023.
Παράλληλα με την αύξηση των κρουσμάτων, το ECDC αναδεικνύει και την αναδυόμενη απειλή από τη διαρκώς αυξανόμενη εμφάνιση αντοχής του γονοκόκκου στα αντιβιοτικά. Η εμφάνιση ανθεκτικών στελεχών απειλεί την αποτελεσματικότητα των θεραπειών και κατ’ επέκταση τη διασπορά και τον έλεγχο του νοσήματος, καθιστώντας ακόμη πιο επιτακτική τη σημασία της πρόληψης και της υπεύθυνης χρήσης αντιβιοτικών.
Ο ΕΟΔΥ προκειμένου να παρακολουθεί την αντοχή στα αντιβιοτικά που εμφανίζει το δείγμα γονοκόκκων που κυκλοφορεί στη χώρα μας, συνεργάζεται με το Εθνικό Κέντρο Αναφοράς Γονοκόκκου (ΕΚΑΓ), το οποίο συμμετέχει στο Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Επιτήρησης της Ευαισθησίας του Γονόκοκκου στα Αντιμικροβιακά.
Αξιολογώντας τη συνεχή άνοδο των κρουσμάτων ΣΜΝ τα τελευταία χρόνια, τόσο το ECDC όσο και ο ΕΟΔΥ, κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για αυξημένη ευαισθητοποίηση του πληθυσμού και ενίσχυση της πρόληψης, με στόχο τον περιορισμό της εξάπλωσής τους.
Η έγκαιρη αναζήτηση ιατρικής συμβουλής επί εμφάνισης συμπτωμάτων συμβατών με ΣΜΝ, ο συχνός προσυμπτωματικός έλεγχος σεξουαλικά ενεργών ατόμων κυρίως αυτών με νέους, πολλαπλούς ή περιστασιακούς συντρόφους, η ορθή και συνεπής χρήση προφυλακτικού σε κάθε μορφή σεξουαλικής επαφής και η ανοιχτή και ειλικρινής επικοινωνία για τη σεξουαλική υγεία με τους συντρόφους, καθίστανται βασικά μέτρα προστασίας και ελέγχου της αυξητικής τάσης των ΣΜΝ. Η πρώιμη διάγνωση και θεραπεία είναι ζωτικής σημασίας για την πρόληψη περαιτέρω μετάδοσης, σοβαρών επιπλοκών και ως εκ τούτου την προστασία της Δημόσιας Υγείας.
Πηγές:
ΑΛΗΘΕΙΑ :Τα ΣΜΝ δεν προσβάλλουν αποκλειστικά συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες.
ΑΛΗΘΕΙΑ: Ακόμα και μια επαφή είναι αρκετή για να κολλήσω αν ο σύντροφός μου πάσχει από κάποιο ΣΜΝ
ΑΛΗΘΕΙΑ: Πολλαπλοί σύντροφοι (ταυτόχρονα ή διαδοχικά) αυξάνουν τον κίνδυνο να κολλήσω ΣΜΝ ιδιαίτερα αν δεν λαμβάνω μέτρα προφύλαξης
ΜΥΘΟΣ: Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να συζητάς ανοικτά με το σύντροφό σου για το σεξουαλικό σας ιστορικό και κάθε φορά που αλλάζεις σύντροφο είναι αναγκαίο να ελέγχεσαι. Μπορεί να κόλλησες στο παρελθόν αλλά να μην έχεις συμπτώματα για μεγάλο χρονικό διάστημα
ΜΥΘΟΣ: Συχνά τα ΣΜΝ δεν εμφανίζουν συμπτώματα, συνεπώς δεν μπορείς να είσαι ασφαλής ότι δεν έχεις μολυνθεί αν δεν ελεγχθείς
ΜΥΘΟΣ: Υπάρχουν ΣΜΝ που είναι ιάσιμα με την κατάλληλη θεραπεία ή η μετάδοσή τους προλαμβάνεται με τον εμβολιασμό. Άλλα ΣΜΝ δεν θεραπεύονται πλήρως αλλά με την σωστή αγωγή μειώνεται η ένταση και η συχνότητα των συμπτωμάτων και προλαμβάνεται η μετάδοσή τους
ΑΛΗΘΕΙΑ: Το φιλί αποτελεί πολύ χαμηλού κινδύνου τρόπο μετάδοσης συγκριτικά με την κολπική, πρωκτική ή στοματική επαφή, αλλά όχι απίθανο
ΑΛΗΘΕΙΑ: Πολλά ΣΜΝ μεταδίδονται μέσω στενής βλεννογονικής επαφής, εκκρίσεων ή/και σάλιου (π.χ HSV1 και 2, HPV, mpox, σύφιλη, κ.α)
ΜΥΘΟΣ: Η τριβή μεταξύ των δυο προφυλακτικών αυξάνει την πιθανότητα καταστροφής τους και συνεπώς τον κίνδυνο μετάδοσης ΣΜΝ
ΜΥΘΟΣ: Συνεπής και ορθή χρήση προφυλακτικού προλαμβάνει τη μετάδοση HIV, χλαμυδιακών λοιμώξεων, γονόρροιας και λοιμώξεων από τριχομονάδες, αλλά δεν προστατεύει 100%. Υπάρχουν ΣΜΝ όπως η λοίμωξη από HPV ή έρπητα (HSV-1 και 2), η σύφιλη, η mpox, η φθειρίαση, κ.α που μεταδίδονται μέσω στενής δερματικής επαφής ακόμα και κατά τη χρήση του
ΜΥΘΟΣ: Τα αντισυλληπτικά με προστατεύουν μόνο από ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη
ΑΛΗΘΕΙΑ: Κάποια ΣΜΝ όπως η γονόρροια και οι χλαμυδιακές λοιμώξεις, χωρίς την κατάλληλη θεραπεία επηρεάζουν τη γονιμότητα και στα δύο φύλα
ΜΥΘΟΣ: Σε μια τουαλέτα μπορεί να υπάρχουν πολλά βακτήρια και ιοί αλλά η πιθανότητα μετάδοσης ΣΜΝ είναι πρακτικά μηδαμινή
ΑΛΗΘΕΙΑ: Ακόμα και μετά από την κατάλληλη θεραπεία ενός ΣΜΝ, υπάρχει η πιθανότητα να κολλήσω ξανά, αν εκτεθώ πάλι
ΜΥΘΟΣ: Δεν κολλάω ΣΜΝ μόνο κατά τη διεισδυτική σεξουαλική επαφή. Στενή δερματική επαφή και κοινή χρήση μολυσμένων αντικειμένων (αιχμηρά αντικείμενα, ερωτικά βοηθήματα, κ.α.) μπορεί να οδηγήσουν σε λοίμωξη από ΣΜΝ
Του Δρ Αντωνίου Μιχαηλάκη
Ερευνητή -Εντομολόγου
Προϊσταμένου Εργ. Εντόμων & Παρασίτων Υγειονομικής Σημασίας
Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο
Αν. Μέλους του ΔΣ ΕΟΔΥ
Η κυκλοφορία των κουνουπιών ήταν κάποτε ταυτισμένη με το καλοκαίρι. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, αυτοί οι μικροσκοπικοί αλλά ανθεκτικοί οργανισμοί εμφανίζονται σε απροσδόκητες εποχές— ακόμα και κατά την περίοδο του χειμώνα, όταν στολίζουμε τα χριστουγεννιάτικα δέντρα ή όταν γιορτάζουμε τις Απόκριες.
Αυτή η αλλαγή στη συμπεριφορά τους σχετίζεται άμεσα με την αλλαγή στο κλίμα, ένα φαινόμενο που γίνεται ολοένα και πιο εμφανές τις τελευταίες δεκαετίες. Αλλά πώς ακριβώς επηρεάζει η κλιματική αλλαγή έναν τόσο μικρό οργανισμό; Ποιες είναι οι τρέχουσες αλλαγές που ανησυχούν τους επιστήμονες και ποιες οι πιθανές μελλοντικές επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία;
Τα κουνούπια είναι εξαιρετικοί οργανισμοί—τέλειες μηχανές επιβίωσης. Είναι ικανοί πιλότοι (πετάνε και κρύβονται με ευκολία), άριστοι χημικοί (μας εντοπίζουν από τις οσμές που εκπέμπουμε) και αποτελεσματικοί μικροβιολόγοι (αποσπούν αίμα χωρίς να το αντιληφθούμε). Αυτές οι «δεξιότητες» εξηγούν, γιατί υπήρχαν πριν από τον άνθρωπο, επιβίωσαν στην εποχή των δεινοσαύρων και θα συνεχίσουν να ευδοκιμούν. Όπως όλα τα έντομα, έτσι και τα κουνούπια μπορούν να προσαρμοστούν σε οποιοδήποτε περιβάλλον και κλιματική αλλαγή. Διαθέτουν τις απαραίτητες ικανότητες για να ανταπεξέλθουν επιτυχώς στις κλιματικές συνθήκες, που καταγράφονται τα τελευταία χρόνια, προσαρμόζοντας ανάλογα την βιοοικολογία τους.
Ο κύριος παράγοντας που επηρεάζει τα κουνούπια είναι η θερμοκρασία. Επηρεάζονται άμεσα από τις μεταβολές της θερμοκρασίας, κυρίως σε ό,τι αφορά στην ανάπτυξή τους, στον ρυθμό αναπαραγωγής και στην επιβίωσή τους. Οποιαδήποτε αλλαγή στην εναλλαγή των εποχών τα επηρεάζει σημαντικά. Για παράδειγμα, μια παρατεταμένη θερμή περίοδος εκτός των αναμενόμενων συνθηκών (πχ χειμώνα) έχει άμεση επίπτωση στην βιοοικολογία τους. Αυτό έχει γίνει ιδιαίτερα εμφανές τα τελευταία χρόνια λόγω των ήπιων χειμερινών συνθηκών σε πολλές χώρες, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας. Οι επιστήμονες ανησυχούν όχι μόνο για την αυξημένη δραστηριότητα των κουνουπιών, αλλά και για τους επιταχυνόμενους αναπαραγωγικούς κύκλους των ιών (π.χ. δάγκειος πυρετός) και των παρασίτων (π.χ. ελονοσία) που μεταφέρουν. Οι θερμότερες συνθήκες επιτρέπουν σ’ αυτά τα παθογόνα να αναπαράγονται ταχύτερα μέσα στα κουνούπια, αυξάνοντας τον κίνδυνο μετάδοσης για μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα του έτους.
Ένας άλλος σημαντικός κλιματικός παράγοντας είναι οι βροχοπτώσεις. Τα κουνούπια χρειάζονται νερό για να ολοκληρώσουν τον βιολογικό τους κύκλο και ως εκ τούτου οι βροχοπτώσεις δημιουργούν τις απαραίτητες εστίες αναπαραγωγής (στάσιμα νερά). Σε αστικά περιβάλλοντα, οι βροχοπτώσεις συχνά οδηγούν στη δημιουργία ιδανικών ενδιαιτημάτων για τα κουνούπια, όπως πλαστικά σκουπίδια, εγκαταλελειμμένα δοχεία νερού, μεταχειρισμένα ελαστικά και άλλα απορρίμματα που μπορούν να συγκρατήσουν βρόχινο νερό. Το πρόβλημα εντείνεται, όταν οι βροχοπτώσεις συνδυάζονται με ευνοϊκές θερμοκρασίες, δημιουργώντας ένα «ιδανικό κοκτέιλ συνθηκών» για την αναπαραγωγή των κουνουπιών σε μεγάλους πληθυσμούς.
Ο συνδυασμός αυτών των παραγόντων, όπως η αύξηση της θερμοκρασίας, οι αλλαγές στα μοτίβα των βροχοπτώσεων και οι ανθρώπινες δραστηριότητες, έχουν επιτρέψει στα κουνούπια να προσαρμοστούν και να ευδοκιμούν ακόμα και κατά τους χειμερινούς μήνες. Αυτή η μεταβολή θέτει σημαντικές προκλήσεις για τη δημόσια υγεία, καθώς επεκτείνει την περίοδο, κατά την οποία μπορούν να μεταδώσουν ασθένειες που μεταφέρονται απ’ αυτά. Για να αντιμετωπιστούν αυτές οι προκλήσεις, η διεθνής συνεργασία είναι πιο απαραίτητη από ποτέ και πρέπει να αναπτυχθούν στρατηγικές προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή για να μετριαστούν οι επιπτώσεις της.
Σε εθνικό επίπεδο, η κλιματική αλλαγή έχει επηρεάσει άμεσα τους πληθυσμούς των κουνουπιών, σε ό,τι αφορά στην ανάπτυξη, στην επιβίωση και στη γεωγραφική τους κατανομή. Για τη μείωση των επιπτώσεών τους και την προστασία της δημόσιας υγείας, οι αρμόδιες υπηρεσίες των Δήμων και των Περιφερειών πρέπει να εφαρμόσουν άμεσα ολοκληρωμένα σχέδια διαχείρισης, προσαρμοσμένα στις ειδικές ανάγκες κάθε περιοχής. Αυτά τα σχέδια θα πρέπει να περιλαμβάνουν, εκτός των παραδοσιακών ψεκασμών το καλοκαίρι, προγράμματα ενημέρωσης του κοινού (π.χ. δημοτικές πρωτοβουλίες για την εξάλειψη στάσιμων νερών σε ιδιωτικούς χώρους) και προγράμματα καταπολέμησης των κουνουπιών, που θα υλοποιούνται καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους.
Τα κουνούπια προσαρμόστηκαν στις νέες κλιματικές αλλαγές. Το ερώτημα είναι αν εμείς μπορούμε…
Στην κεντρική υπηρεσία του Εθνικού Οργανισμού Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ) και από τις 25 έως και τις 26 Φεβρουαρίου 2025 πραγματοποιήθηκε η πρώτη συνεδρίαση της Συμβουλευτικής Ομάδας Τεχνικής Υποστήριξης (Technical Advisory Group/TAG) για το Ελληνικό Πρόγραμμα Εκπαίδευσης στην Επιδημιολογία Πεδίου (Field Epidemiology Training Programme/FETP), το οποίο αποτελεί μια εμβληματική πρωτοβουλία του ΕΟΔΥ.
Σχετ: Δελτίο τύπου
Με αφορμή την ολοκλήρωση ενός έτους από την έναρξή του πραγματοποιήθηκε στις 10 Φεβρουαρίου 2025 στη Θεσσαλονίκη η ετήσια ελληνική εθνική συνάντηση του ευρωπαϊκού προγράμματος OH-SURVECTOR με τη συμμετοχή των τριών εταίρων από την Ελλάδα: ΕΟΔΥ, ΑΠΘ και ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ.
Το πρόγραμμα χρηματοδοτείται από το EU4Health 2021-2027 και θα διαρκέσει από το 2024 έως το 2026.
Η ερευνητική δραστηριότητα στην Ελλάδα εστιάζεται στους κρότωνες και τα κροτωνογενή νοσήματα και συγκεκριμένα στον Αιμορραγικό πυρετό Κριμαίας-Κονγκό και την κροτωνογενή εγκεφαλίτιδα.
Κατά τη διάρκεια της συνάντησης:
Η στενή συνεργασία των ελληνικών φορέων αποτελεί βασικό συστατικό της επιτυχίας του OH-SURVECTOR, συμβάλλοντας στην προστασία της δημόσιας υγείας και στην ενίσχυση της επιστημονικής γνώσης σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο.
Λίγα λόγια για το Πρόγραμμα:
Η παρακολούθηση και η πρόληψη νοσημάτων που μεταδίδονται με διαβιβαστές, όπως τα κουνούπια και οι κρότωνες (τσιμπούρια), αποτελούν κρίσιμους πυλώνες για τη διασφάλιση της δημόσιας υγείας. Στο πλαίσιο αυτό, το OH-SURVECTOR είναι ένα ευρωπαϊκό ερευνητικό πρόγραμμα που στοχεύει στην ενίσχυση της επιτήρησης των διαβιβαστών και των παθογόνων που αυτοί μεταδίδουν συμβάλλοντας έτσι στην έγκαιρη πρόληψη νοσημάτων που απειλούν την υγεία του ανθρώπου.
Στόχοι και Δράσεις του OH-SURVECTOR
Το OH-SURVECTOR υιοθετεί μια ολοκληρωμένη προσέγγιση “Ενιαίας Υγείας” (One Health), που συνδέει την υγεία του ανθρώπου και των ζώων και το περιβάλλον, προσφέροντας μια πολυδιάστατη στρατηγική για την επιτήρηση διαβιβαστών. Οι βασικές δράσεις του περιλαμβάνουν:
Συμμετέχουσες Χώρες και Εταίροι
Το OH-SURVECTOR είναι μια διεθνής συνεργασία που περιλαμβάνει οκτώ φορείς από πέντε ευρωπαϊκές χώρες:
Το Μέλλον του OH-SURVECTOR
Το OH-SURVECTOR φιλοδοξεί να δημιουργήσει ένα βιώσιμο πλαίσιο επιτήρησης και αντιμετώπισης νοσημάτων που μεταδίδονται με διαβιβαστές, ενισχύοντας τη δυνατότητα απόκρισης των ευρωπαϊκών χωρών απέναντι σε νέες υγειονομικές απειλές. Η διαρκής συνεργασία και η επιστημονική καινοτομία είναι το κλειδί για τη διαμόρφωση μιας πιο ασφαλούς και υγιούς Ευρώπης.
Μείνετε συντονισμένοι για περισσότερες ενημερώσεις!
Μάθετε περισσότερα στο ages.at
Ακολουθήστε μας στο Instagram για περισσότερη έμπνευση και δημιουργικές ιδέες: @oh_survector
“Connect Greek and Portuguese innovation ecosystems to develop a Hub for infectious diseases diagnostic solutions at the point-of-care tackling cross-border threats” – DxHub
Στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας & Έρευνας στο Ηράκλειο Κρήτης, στις 30-31 Ιανουαρίου 2025, πραγματοποιήθηκε η εναρκτήρια συνάντηση του ευρωπαϊκού προγράμματος με το ακρωνύμιο DxHub, στο οποίο συμμετέχει ο ΕΟΔΥ.
Το πρόγραμμα DxHub στοχεύει να ενώσει ερευνητικούς, επιχειρηματικούς, κοινωνικούς, περιφερειακούς και δημόσιους κυβερνητικούς εταίρους σε όλη την Ελλάδα και την Πορτογαλία για τη δημιουργία ενός ισχυρού οικοσυστήματος καινοτομίας. Συμμετέχουν δεκαεπτά (17) φορείς από τις δύο χώρες. Μεταξύ αυτών, από την Ελλάδα ο ΕΟΔΥ-Περιφερειακό Εργαστήριο Δημόσιας Υγείας Κρήτης, το Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ) , το Παν/μιο Κρήτης, η Περιφέρεια Κρήτης και από την Πορτογαλία το Πανεπιστήμιο NOVA της Λισαβώνας κα. Υιοθετώντας την προσέγγιση της Ενιαίας Υγείας (One-Health), το πρόγραμμα αντιμετωπίζει τις αναδυόμενες προκλήσεις στον τομέα της υγείας, της γεωργίας και του περιβάλλοντος, μετατρέποντας τις ερευνητικές καινοτομίες σε προηγμένες και αποτελεσματικές διαγνωστικές λύσεις. Ευθυγραμμίζεται δε, με τους στόχους της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Horizon Europe, ενισχύοντας την επιστημονική αριστεία, την οικονομική ανάπτυξη και την κοινωνική ανθεκτικότητα. Το πρόγραμμα χρηματοδοτείται από το HORIZON CSA -ΕΕ και έχει διάρκεια τέσσερα (4) χρόνια.
Ασθένειες όπως ο ιός του Δυτικού Νείλου, οι Arboviruses και η ελονοσία αποτελούν αναδυόμενο πρόβλημα δημόσιας υγείας για την Ελλάδα και την Πορτογαλία και έχουν ήδη αρχίσει να εξαπλώνονται στην Ευρώπη εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής και της παγκόσμιοποίησης. Ασθένειες από ζώα μεταδίδονται στον άνθρωπο π.χ. SARS, Έμπολα, COVID-19. Επίσης μεγάλες απώλειες ζώων έχουν αναφερθεί από παθογόνα που μεταδίδονται από τις αμμόμυγες και τα τσιμπούρια, ενώ η Coxiella burnetii και η Brucella, ενδημικά στην περιοχή της Κρήτης, επηρεάζουν τόσο τον άνθρωπο όσο και τα ζώα κτηνιατρικής σημασίας (πρόβατα, κατσίκες και βοοειδή). Το νότιο τμήμα της Ευρώπης είναι εκτεθειμένο στη μετανάστευση άγριων πτηνών από τη Βόρεια Αφρική, πολλά από τα οποία μολύνονται και πεθαίνουν περιστασιακά, χρησιμεύοντας ως έγκαιρη προειδοποίηση για ανθρώπινες ασθένειες. Η γεωργία επηρεάζεται επίσης από τα αναδυόμενα παράσιτα και ασθένειες των αρθροπόδων που οδηγούν σε σημαντικές απώλειες.
Στόχος του είναι η ανάπτυξη διαγνωστικών εργαλείων για επιτόπιους ελέγχους ταχείας πολλαπλής μοριακής διάγνωσης (point-of-care) για την βελτίωση της ετοιμότητας κυρίως σε διασυνοριακές απειλές για την δημόσια υγεία καθώς και η δημιουργία νέας επιστημονικής γνώσης μέσω συνεργασιών, πιλοτικών δράσεων και δημοσιεύσεων.
Στο πλαίσιο του προγράμματος θα χρησιμοποιηθούν καινοτομίες αιχμής στην Κρήτη και την Πορτογαλία για την παραγωγή εξαιρετικών, πρωτοποριακών λύσεων στη διάγνωση, συμπεριλαμβανομένης της ανάπτυξης νέων πλατφορμών και συσκευών, μοριακών ισοθερμικών αναλύσεων και πρωτοκόλλων, πρόσφατα αναπτυγμένων αντισωμάτων και κιτ ELISA καθώς και εφαρμογές για λειτουργία κινητών τηλεφώνων/συσκευών και μεταφορά δεδομένων για σκοπούς επιτήρησης.
Η ανάπτυξη λύσεων για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας στη διαχείριση υφιστάμενων/αναδυόμενων ασθενειών παγκοσμίως απαιτεί ως πρώτο βήμα, ταχεία και ακριβή διάγνωση, ιδανικά επί τόπου της λοίμωξης και με τη χρήση εξαιρετικά ευαίσθητων και ειδικών διαγνωστικών εργαλείων
Οι Κοινωνικές επιπτώσεις που θα έχει η υλοποίηση του προγράμματος, εκτός από την δημιουργία startups ή spin-off εταιρειών για τα παραγόμενα προϊόντα είναι κυρίως:
– Βελτίωση της υγείας και της επισιτιστικής ασφάλειας μέσω προσβάσιμων διαγνωστικών λύσεων.
– Ενίσχυση της ανθεκτικότητας στις απειλές για τη δημόσια υγεία σε ολόκληρη τη νότια Ευρώπη.
– Μετατροπή της έρευνας και καινοτομίας σε βιώσιμα προϊόντα.
– Εκπαίδευση στην επόμενη γενιά καινοτομιών στα διαγνωστικά και τις προσεγγίσεις Ενιαίας Υγείας (One-Health).
Ο ΕΟΔΥ, μέσω του Περιφερειακού Εργαστηρίου Δημόσιας Υγείας Κρήτης, θα συμβάλει στη δοκιμή και αξιολόγηση των αναπτυσσόμενων διαγνωστικών μεθοδολογιών. Παράλληλα, θα συμμετέχει ενεργά στην επικοινωνία, διάχυση και εκπαίδευση σχετικά με τα αποτελέσματα του προγράμματος. Υπεύθυνη του προγράμματος από πλευράς ΕΟΔΥ είναι η κ. Ελεωνόρα Χατζηπασχάλη.
Παρουσίαση μελέτης και σχολιασμός: Δημήτριος Παρασκευής, Καθηγητής Επιδημιολογίας – Προληπτικής Ιατρικής, μέλος ΔΣ ΕΟΔΥ
Στην παρούσα μελέτη ανακοινώνονται τα αρχικά αποτελέσματα από μελέτες που αφορούν την αποτελεσματικότητα του εμβολίου έναντι της γρίπης σε 17 χώρες στην Ευρώπη. Η αποτελεσματικότητα εκτιμήθηκε αναφορικά με την πρωτοβάθμια φροντίδα αλλά και τη νοσηλεία σε νοσοκομειακές μονάδες. Η εκτίμηση της αποτελεσματικότητας του εμβολίου είναι σημαντική για το σχεδιασμό των μέτρων πρόληψης και αντιμετώπισης της γρίπης για το υπόλοιπο της περιόδου 2024/25 αλλά και για την προετοιμασία για την περίοδο 2025/26.
Αποτελεσματικότητα εμβολίου
Η αποτελεσματικότητα του εμβολίου αναφορικά με την πρωτοβάθμια φροντίδα, για οποιαδήποτε τύπο γρίπης εκτιμήθηκε στο σύνολο του πληθυσμού μεταξύ 40% και 53%, με τη χαμηλότερη αποτελεσματικότητα να αναφέρεται στους ενήλικες ≥ 65 ετών. Αναφορικά με νοσοκομειακές νοσηλείες, η αποτελεσματικότητα του εμβολίου για οποιαδήποτε τύπο γρίπης εκτιμήθηκε στο σύνολο του πληθυσμού, 34-52%.
Συγκεκριμένα, η αποτελεσματικότητα αναφορικά με την πρωτοβάθμια φροντίδα έναντι του τύπου γρίπης A(H1N1)pdm09, εκτιμήθηκε στο σύνολο του πληθυσμού μεταξύ 30% και 72%. Αναφορικά με νοσοκομειακές νοσηλείες, η αποτελεσματικότητα του εμβολίου έναντι της γρίπης A(H1N1)pdm09 κυμάνθηκε μεταξύ 46% και 53% για όλες τις ηλικιακές ομάδες. Η αποτελεσματικότητα ήταν χαμηλότερη στους ενήλικες ≥ 65 ετών (38-45%) σε σχέση με τα παιδιά ηλικίας 2-17 ετών (52-61%).
Η αποτελεσματικότητα αναφορικά με την πρωτοβάθμια φροντίδα κατά της γρίπης A(H3N2) εκτιμήθηκε μεταξύ 29% και 47% για όλες τις ηλικιακές ομάδες. Αναφορικά με νοσοκομειακές νοσηλείες, η αποτελεσματικότητα του εμβολίου έναντι της γρίπης A(H3N2) κυμάνθηκε μεταξύ 31% και 49% για όλες τις ηλικιακές ομάδες.
Η αποτελεσματικότητα αναφορικά με τη γρίπη τύπου Β ήταν υψηλή, με τις εκτιμήσεις για το σύνολο του πληθυσμού να κυμαίνονταν μεταξύ 58% και 74% για την πρωτοβάθμια φροντίδα και 73-88% για νοσοκομειακές νοσηλείες.
Ο εμβολιασμός έναντι της γρίπης θα πρέπει να συνεχίσει να συστήνεται για τις ομάδες υψηλού κινδύνου, καθώς ο εμβολιασμός έναντι της γρίπης Α, που αποτελεί τον κυρίαρχο τύπο γρίπης που κυκλοφορεί, μειώνει το κίνδυνο νόσησης κατά περίπου 30% με 50% σε σχέση με όσους δεν έχουν εμβολιαστεί.
Η μελέτη δημοσιεύεται στο επιστημονικό περιοδικό Eurosurveillance: https://www.eurosurveillance.org/content/10.2807/1560-7917.ES.2025.30.7.2500102
Μεταξύ Σεπτεμβρίου και Δεκεμβρίου 2024 τέσσερις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης/Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΕΕ/ΕOΧ) (Φιλανδία, Γερμανία, Πολωνία και το Ηνωμένο Βασίλειο) ανίχνευσαν τον ιό της πολιομυελίτιδας type 2 (Cvdpv2) σε δείγματα αστικών λυμάτων. Είναι η πρώτη φορά που ο ιός αυτός ανιχνεύεται σε χώρες της ΕΕ/ΕOΧ σε περιβαλλοντικά δείγματα.
Η πολιομυελίτιδα είναι ένα νόσημα με υψηλή μεταδοτικότητα και μπορεί να μεταδοθεί εύκολα και χωρίς να γίνει αντιληπτό σε εκτενή γεωγραφική περιοχή. Για το λόγο αυτό, και ενώ οι χώρες της ΕΕ/ΕΟΧ δεν έχουν πολιομυελίτιδα, είναι σημαντικό να διατηρείται επαρκής ανοσία μέσω εμβολιασμού. Για την πολιομυελίτιδα δεν υπάρχει συγκεκριμένη θεραπεία και ο εμβολιασμός είναι η μόνη αποτελεσματική μέθοδος \πρόληψης του πληθυσμού από σοβαρή νόσο.
Αν και στις χώρες της ΕΕ/ΕΟΧ η εμβολιαστική κάλυψη υπερβαίνει το 90% σε εθνικό επίπεδο, υπάρχουν περιοχές όπου είναι πολύ χαμηλή και απαιτείται περαιτέρω προσπάθεια της εμβολιαστικής κάλυψης τόσο σε εθνικό όσο και σε τοπικό επίπεδο. Βασιζόμενο σε εκτίμησή του ECDC, συστήνεται οι υπηρεσίες Δημόσιας Υγείας να ενισχύσουν τα προγράμματα συστηματικού εμβολιασμού των παιδιών με στόχο τουλάχιστον την κατά 90% κάλυψη της κοινότητας. Επίσης, συστήνονται εκστρατείες για την επίτευξη ανοσίας μέσω εμβολιαστικών προγραμμάτων που στοχεύουν σε πληθυσμιακές ομάδες με άγνωστη ή χαμηλή εμβολιαστική κάλυψη, ειδικά σε περιοχές όπου έχει ανιχνευθεί σε περιβαλλοντικά δείγματα ο ιός. Ο εμβολιασμός συστήνεται επίσης σε πληθυσμούς με άγνωστο ιστορικό εμβολιασμού κατά της πολιομυελίτιδας.
Οι χώρες ενθαρρύνονται επίσης να ενισχύσουν επιτήρηση σε περιβαλλοντικά δείγματα ώστε να ανιχνεύουν έγκαιρα την παρουσία του ιού στην κοινότητα.
Στο παραπάνω πλαίσιο, ο ΕΟΔΥ επιτηρεί τον ιό της πολιομυελίτιδας σε περιβαλλοντικά δείγματα σε πέντε πόλεις της χώρας λαμβάνοντας δείγματα από τις Μονάδες Επεξεργασίας Λυμάτων (ΜΕΛ) της Αλεξανδρούπολης, Ξάνθης, Θεσσαλονίκης, Αττικής και Πάτρας. Με τη βελτίωση της συλλογής δεδομένων και των συστημάτων επιτήρησης, οι χώρες της ΕΕ/ΕΟΧ μπορούν να εντοπίζουν καλύτερα τις πιθανές ελλείψεις στην εμβολιαστική κάλυψη του πληθυσμού, και να προσαρμόζουν ανάλογα τις στρατηγικές αντιμετώπισης του προβλήματος.
Επίσης, οι υπηρεσίες δημόσιας υγείας θα πρέπει να προσαρμόσουν τις παρεμβάσεις τους, ώστε να αυξηθεί η εμβολιαστική κάλυψη και η ενημέρωση της σημασίας του εμβολιασμού σε ευάλωτες πληθυσμιακές ομάδες.
Το Περιφερειακό Εργαστήριο Δημόσιας Υγείας (ΠΕΔΥ) Θεσσαλίας συμμετείχε σε δύο εκπαιδευτικά σεμινάρια που διοργανώθηκαν από την 3η Υγειονομική Περιφέρεια (ΥΠΕ) με αντικείμενο την παρακολούθηση και διασφάλιση της ποιότητας του νερού στις υγειονομικές μονάδες.
Το πρώτο σεμινάριο πραγματοποιήθηκε στις 10 Φεβρουαρίου 2025 στο Πολιτιστικό Κέντρο Ευόσμου, ενώ ακολούθησε πρακτική άσκηση στους χώρους του Κέντρου Υγείας Ευόσμου. Το δεύτερο σεμινάριο έλαβε χώρα στις 17 Φεβρουαρίου 2025 στο Κέντρο Υγείας Αιγινίου.
Στόχος των Σεμιναρίων
Τα σεμινάρια είχαν ως κύριο στόχο την εκπαίδευση του προσωπικού των υγειονομικών μονάδων, και ιδιαίτερα των υπευθύνων για την ποιότητα του νερού, σε ζητήματα που σχετίζονται με την ασφάλεια του νερού και την πρόληψη της νόσου των Λεγεωναρίων. Η διασφάλιση της ποιότητας του νερού στις υγειονομικές μονάδες αποτελεί κρίσιμο παράγοντα για τη δημόσια υγεία, καθώς αφορά ευάλωτους πληθυσμούς.
Κατά τη διάρκεια των σεμιναρίων, οι υπεύθυνοι παρακολούθησης του νερού εκπαιδεύτηκαν στις διαδικασίες ελέγχου και διαχείρισης της ποιότητας του νερού. Εκτός από τη θεωρητική κατάρτιση, πραγματοποιήθηκαν πρακτικές ασκήσεις που αφορούσαν:
Συμμετοχές και Οργάνωση
Ως εκπαιδευτές από το ΠΕΔΥ Θεσσαλίας συμμετείχαν:
Επιπλέον, στο σεμινάριο συμμετείχαν στελέχη από την 3η ΥΠΕ, καθώς και εκπρόσωποι από τις Διευθύνσεις Δημόσιας Υγείας & Κοινωνικής Μέριμνας και τον ΕΟΔΥ.
Αποτελέσματα και Συμπεράσματα
Τα σεμινάρια στέφθηκαν με επιτυχία, με τη συνολική συμμετοχή 100 επαγγελματιών υγείας.
Το ΠΕΔΥ Θεσσαλίας παραμένει αφοσιωμένο στη συνεχή επιστημονική υποστήριξη των υγειονομικών μονάδων της 3ης ΥΠΕ, συμβάλλοντας στην αναβάθμιση της ποιότητας του νερού και την προστασία της δημόσιας υγείας.
Πατήστε εδώ για να σας αποστέλλουμε το ενημερωτικό δελτίο στο email σας