ΚΕΕΛΠΝΟ
Το τελευταίο διάστημα τόσο στην Ευρώπη όσο και στη χώρα μας υπάρχει έξαρση των περιστατικών διεισδυτικού στρεπτόκοκκου ομάδας Α (Invasive Group A Streptococcus, iGAS), σε παιδιά και ενήλικες. Ευρωπαϊκές χώρες κατέγραψαν αύξηση στον αριθμό των κρουσμάτων, αλλά και των θανάτων από iGAS σε παιδιά ηλικίας κάτω των δέκα ετών, ιδιαίτερα από τον Σεπτέμβριο του έτους 2022 και μετά.
Η καταγραφόμενη αύξηση κρουσμάτων iGAS ακολούθησε μια περίοδο μειωμένης συχνότητας λοιμώξεων από στρεπτόκοκκο ομάδας Α που παρατηρήθηκε κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19. Η αύξηση των κρουσμάτων στα παιδιά μπορεί να σχετίζεται με την πρόσφατη αυξημένη κυκλοφορία των αναπνευστικών ιών, όπως του ιού της εποχικής γρίπης και του αναπνευστικού συγκυτιακού ιού (RSV), καθώς η συλλοίμωξη με ιό και στρεπτόκοκκο ομάδας Α μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο διεισδυτικής νόσου από iGAS.
Ο στρεπτόκοκκος της ομάδας Α (GAS) είναι η συνηθέστερη αιτία βακτηριακής φαρυγγίτιδας σε παιδιά σχολικής ηλικίας. Η κλινική εικόνα περιλαμβάνει πόνο στο λαιμό, πυρετό, κεφαλαλγία και σε ορισμένες περιπτώσεις συρρέον ερυθηματώδες εξάνθημα, το οποίο οφείλεται σε μία ή περισσότερες από τις ερυθρογόνες τοξίνες (οστρακιά). Η GAS φαρυγγίτιδα διαγιγνώσκεται με ταχεία δοκιμασία ανίχνευσης αντιγόνου (strep test) και καλλιέργεια φαρυγγικού επιχρίσματος και αντιμετωπίζεται με χορήγηση αντιβιοτικών.
Σε σπάνιες περιπτώσεις ο στρεπτόκοκκος της ομάδας Α μπορεί να εκδηλωθεί ως διεισδυτική λοίμωξη, αρχικά με μη ειδικά συμπτώματα (πυρετό, γενική κόπωση, απώλεια όρεξης) και ειδικά στα παιδιά, μπορεί να έχει ταχεία εξέλιξη σε σοβαρή και απειλητική για τη ζωή. Η κλινική εικόνα ενός κρούσματος iGAS μπορεί να προβάλει ως βακτηριαιμία, πνευμονία, μόλυνση του δέρματος και των οστών, μηνιγγίτιδα, κυτταρίτιδα, οστεομυελίτιδα, νεκρωτική απονευρωσίτιδα, στρεπτοκοκκικό τοξικό shock κλπ.
Στη χώρα μας, οι λοιμώξεις από iGAS δεν συμπεριλαμβάνονται στο σύστημα υποχρεωτικής δήλωσης νοσημάτων. Παρόλα αυτά, λόγω της αύξησης των κρουσμάτων iGAS διεθνώς, ο ΕΟΔΥ ζήτησε τη δήλωση όλων των κρουσμάτων από τις αρχές του 2023. Από την αρχή του έτους 2023 και μέχρι τις 11/1/2024 (εβδομάδα 2), έχουν δηλωθεί στον ΕΟΔΥ ογδόντα εννέα (89) περιστατικά iGAS, σαράντα (40) σε ενήλικες και σαράντα εννέα (49) σε παιδιά ηλικίας στην πλειοψηφία τους κάτω των δέκα ετών. Μεταξύ των περιστατικών περιλαμβάνονται είκοσι δύο (22) θάνατοι, δέκα (10) σε παιδιά ηλικίας δώδεκα μηνών ως οκτώ ετών και δώδεκα (12) σε ενήλικες στην πλειοψηφία τους με υποκείμενα νοσήματα (Γράφημα).
Οι γονείς των παιδιών και το προσωπικό των σχολικών μονάδων πρέπει να είναι ενήμεροι για τα ύποπτα συμπτώματα λοίμωξης GAS και iGAS και τη σημασία της έγκαιρης αναζήτησης ιατρικής συμβουλής από το πρώτο εικοσιτετράωρο έναρξης των συμπτωμάτων.
Η λοίμωξη από iGAS θα πρέπει να συμπεριλαμβάνεται στη διαφορική διάγνωση παιδιών με σοβαρή αναπνευστική λοίμωξη, προηγηθείσα ιογενή συνδρομή (συμπεριλαμβανομένης της γρίπης και της ανεμευλογιάς), και σε άτομα που είναι στενές επαφές κρούσματος στρεπτοκοκκικής αμυγδαλίτιδας ή οστρακιάς.
Η έγκαιρη αναγνώριση της λοίμωξης από iGAS και η άμεση έναρξη αντιμικροβιακής και υποστηρικτικής θεραπείας για τα παιδιά που νοσούν είναι εξαιρετικά σημαντική για την αίσια έκβαση της νόσου. Επίσης, θα πρέπει να εντοπίζονται οι στενές επαφές των περιπτώσεων iGAS, να εκτιμάται η κατάστασή τους και να αντιμετωπίζονται σύμφωνα με τις κατευθυντήριες οδηγίες που είναι αναρτημένες στην ιστοσελίδα του ΕΟΔΥ: https://eody.gov.gr/disease/streptokokkos-omadas-a/
Από το 2010 και μετά, καταγράφονται στην Ελλάδα, όπως και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, κρούσματα λοίμωξης από ιό του Δυτικού Νείλου, σε ετήσια σχεδόν βάση. Ως εκ τούτου, θεωρείται αναμενόμενη η επανεμφάνιση περιστατικών στη χώρα, στις ερχόμενες περιόδους μετάδοσης. Κάθε χρόνο, υλοποιούνται -από εθνικές και τοπικές αρχές δημόσιας υγείας- δράσεις πρόληψης: ενίσχυση επιτήρησης της λοίμωξης σε ανθρώπους και ζώα, ενίσχυση διάγνωσης, δράσεις επικοινωνίας, μέτρα για την ασφάλεια του αίματος, εντομολογική επιτήρηση και δράσεις διαχείρισης κουνουπιών από τις αρμόδιες αρχές (https://eody.gov.gr/wp-content/uploads/2023/07/report_wnv_gr_20231205.pdf).
Το 2023 καταγράφηκαν 162 κρούσματα της λοίμωξης, εκ των οποίων 119 παρουσίασαν νευροδιεισδυτική νόσο (προσβολή κεντρικού νευρικού συστήματος) και καταγράφηκαν 23 θάνατοι (θνητότητα 14%). Βασικά επίκεντρα της κυκλοφορίας του ιού το 2023 ήταν περιοχές της Θεσσαλίας και Κεντρικής Μακεδονίας, ενώ κρούσματα καταγράφηκαν σε άλλες πέντε Περιφέρειες. Στη Θεσσαλία καταγράφηκε το 2023 η υψηλότερη επίπτωση νευροδιεισδυτικής νόσου σε σχέση με άλλες Περιφέρειες και προηγούμενα έτη.
Μετά τα πλημμυρικά φαινόμενα στη Θεσσαλία, τον Σεπτέμβριο του 2023, εκτιμήθηκε αυξημένος ο κίνδυνος μετάδοσης του ιού στις πλημμυρισμένες περιοχές, δεδομένης της πρότερης κυκλοφορίας του στην περιοχή και λόγω της έκτασης των πλημμυρισμένων περιοχών. Με στόχο τη μείωση του κινδύνου, οι εθνικές αρχές δημόσιας υγείας άμεσα υλοποίησαν/συντόνισαν τις ακόλουθες δράσεις:
Εντομολογικά δεδομένα στις πληγείσες περιοχές της Θεσσαλίας: Μετά τα πλημμυρικά φαινόμενα, ταυτοποιήθηκαν ~54.000 κουνούπια (65% ήταν Culex pipiens-κύριοι διαβιβαστές ιού). Αρχικά καταγράφηκε αυξητική τάση των πληθυσμών κουνουπιών, που κορυφώθηκε την τελευταία εβδομάδα του Σεπτεμβρίου, ενώ στη συνέχεια καταγράφηκε μείωση των πληθυσμών. Ελέγχθηκαν για παρουσία του ιού ~25.000 κουνούπια από 858 δειγματοληψίες, εκ των οποίων 845 ήταν αρνητικές και 13 ήταν θετικές στον ιό (πυροδοτώντας αντίστοιχες δράσεις).
Επιδημιολογικά δεδομένα λοίμωξης από ιό Δυτικού Νείλου κατά τη διάρκεια του 2023: Το 2023 καταγράφηκαν στη Θεσσαλία 61 κρούσματα, εκ των οποίων τα 51 μολύνθηκαν πριν, και τα 10 (16%) μολύνθηκαν ενδεχομένως μετά τα πλημμυρικά φαινόμενα. Στις λοιπές Περιφέρειες της χώρας καταγράφηκαν 101 κρούσματα, εκ των οποίων 22(22%) μολύνθηκαν ενδεχομένως μετά τα ακραία καιρικά φαινόμενα του Σεπτεμβρίου. Με βάση αυτά τα επιδημιολογικά δεδομένα και σε σύγκριση με άλλες Περιφέρειες, δεν καταγράφηκε -μετά τις πλημμύρες- αυξητική τάση του αριθμού των κρουσμάτων στη Θεσσαλία. Απεναντίας, ο αριθμός κρουσμάτων μετά τα πλημμυρικά φαινόμενα κυμάνθηκε στα αναμενόμενα ή σε μικρότερα των αναμενόμενων επίπεδα, συγκρίνοντας με άλλες περιοχές της χώρας.
Ως εκ τούτου, εκτιμάται ότι οι στοχευμένες δράσεις διαχείρισης κουνουπιών στις πληγείσες περιοχές ήταν αποτελεσματικές στην καταγραφή μικρού αριθμού κρουσμάτων μετά τις πλημμύρες, στις πληγείσες περιοχές.
Κατά τους φθινοπωρινούς μήνες παρατηρείται αύξηση των λοιμώξεων που προκαλούνται από ιούς Κοξάκι (Coxsackie) κυρίως σε παιδιά προσχολικής ηλικίας. Πόσο επικίνδυνοι είναι οι ιοί Coxsackie;
Οι ιοί Coxsackie ανήκουν στο γένος των εντεροϊών. Αποτελούν συχνό αίτιο ιογενούς λοίμωξης κυρίως της πρώιμης (προσχολικής) παιδικής ηλικίας, ωστόσο και οι ενήλικες μπορεί να νοσήσουν.
Η λοίμωξη συνήθως δεν είναι σοβαρή. Σε σημαντικό ποσοστό, κυρίως στους ενήλικες, η λοίμωξη από τους ιούς Coxsackie είναι ασυμπτωματική. Στα συνηθέστερα συμπτώματα περιλαμβάνονται πυρετός, ερπητική κυνάγχη, φυσαλιδώδης στοματίτιδα με εξάνθημα- η γνωστή νόσος χειρών, ποδών και στόματος, οξεία λεμφοοζώδης φαρυγγίτις ή και συμπτώματα από το γαστρεντερικό σύστημα.
Σπανιότερα οι ιοί αυτοί μπορεί να προκαλέσουν σοβαρή νόσο, όπως μηνιγγίτιδα, εγκεφαλίτιδα, οξεία χαλαρή παράλυση, οξεία αιμορραγική επιπεφυκίτιδα, μυοκαρδίτιδα, περικαρδίτιδα, ηπατίτιδα, μυοσίτιδα και πλευροδυνία. Στα νεογνά η λοίμωξη μπορεί να εμφανίζεται με σοβαρές κλινικές εκδηλώσεις ακόμη και εικόνα σήψης.
Οι λοιμώξεις από ιούς Coxsackie παρατηρούνται όλο το χρόνο, με έξαρση κρουσμάτων συνήθως κατά τους καλοκαιρινούς και φθινοπωρινούς μήνες, συχνά σε σχολικές μονάδες.
Πώς μεταδίδονται οι ιοί Coxsackie;
Η λοίμωξη από τους ιούς Coxsackie είναι πολύ μεταδοτική και για αυτό μπορεί εύκολα να μεταδοθεί σε σχολικές μονάδες. Ο χρόνος επώασης είναι 3-6 μέρες.
Οι ιοί Coxsackie μεταδίδονται από άνθρωπο σε άνθρωπο μέσω της άμεσης στενής επαφής με σταγονίδια του αναπνευστικού (με το βήχα, το φτάρνισμα, την ομιλία) και μέσω της κοπρανοστοματικής οδού. Μετάδοση μπορεί να συμβεί, επίσης, από τη μητέρα στο νεογνό, ενδομητρίως, κατά την περιγεννητική περίοδο ή με το θηλασμό. Οι εντεροϊοί επιβιώνουν στο περιβάλλον για χρονικό διάστημα που επιτρέπει τη δυνατότητα μετάδοσής τους μέσω μολυσμένων αντικειμένων, επιφανειών και με την κατανάλωση μολυσμένων τροφίμων και νερού. Οι εντεροϊοί σε μερικές περιπτώσεις μπορεί να αποβάλλονται από τα κόπρανα για αρκετές εβδομάδες ακόμα και μήνες μετά τη λοίμωξη, ενώ από τις εκκρίσεις του αναπνευστικού συστήματος αποβάλλονται για μικρότερο χρονικό διάστημα (μία έως τρεις εβδομάδες). Επιπλέον, μπορεί να υπάρχει λοίμωξη και αποβολή των εντεροϊών από τα κόπρανα ή από το αναπνευστικό σύστημα από άτομα χωρίς εμφανείς κλινικές εκδηλώσεις, γεγονός που καθιστά απαραίτητη την συστηματική εφαρμογή των κανόνων ατομικής υγιεινής και καθαριότητας των επιμολυσμένων αντικειμένων/ επιφανειών, για τον περιορισμό της διασποράς των ιών αυτών.
Τι θα πρέπει να κάνουν οι γονείς, αν το παιδί νοσήσει;
Οι γονείς σε περίπτωση που το παιδί του νοσήσει από ιό Coxsackie θα πρέπει να φροντίσουν ώστε να απομακρυνθεί από τη σχολική του μονάδα μέχρι την ολοκλήρωση 24 ωρών από την υποχώρηση του πυρετού (χωρίς τη χρήση αντιπυρετικών) και την ύφεση των λοιπών συμπτωμάτων του. Επίσης, θα πρέπει να ακολουθεί τις οδηγίες του παιδιάτρου του παιδιού. Η θεραπεία είναι συμπτωματική, χορηγούνται αντιπυρετικά και αναλγητικά όταν απαιτείται. Δεν υπάρχει ειδική θεραπεία και η λοίμωξη στην πλειονότητα των περιπτώσεων είναι αυτοϊώμενη. Τα συμπτώματα της νόσου διαρκούν συνήθως 7-10 μέρες.
Πρόσθετα μέτρα για την πρόληψη διασποράς της νόσου από ιό Coxsackie είναι:
Τονίζεται ότι πολλά από τα μέτρα πρόληψης διασποράς της νόσου είναι και μέτρα πρόληψης νόσησης κατά την περίοδο έξαρσης των κρουσμάτων στην σχολική μονάδα του παιδιού.
Σημείωση 1: Ο αριθμός κρουσμάτων ανά 1.000 επισκέψεις εκτιμάται με στάθμιση ως προς τον μόνιμο πληθυσμό της χώρας κατά γεωγραφικό διαμέρισμα και αστικότητα (ΕΛΣΤΑΤ, απογραφή 2011).
Σημείωση 2: Προσωρινά στοιχεία. Επισημαίνεται ότι μπορεί να υπάρξουν εβδομαδιαίες μικρές τροποποιήσεις της καμπύλης, δεδομένου ότι συνεχίζεται η αποστολή δεδομένων από το σύστημα Sentinel και μετά τη δημοσίευση της παρούσας έκθεσης.
Σημείωση 3: Δεν παρουσιάζεται στο παραπάνω διάγραμμα η εβδομάδα 53 του έτους 2020 (δίσεκτο έτος).
Ο ΕΟΔΥ έχει αναπτύξει, χρηματοδοτεί και συντονίζει, από το Φεβρουάριο 2021, Εθνικό Δίκτυο Επιδημιολογίας Λυμάτων (ΕΔΕΛ) για την ανίχνευση του ιού SARS-CoV-2 και χημικών ουσιών στα αστικά λύματα. Το ΕΔΕΛ, που συντονίζεται από τον ΕΟΔΥ, λειτουργεί σε συνεργασία με έξι εξέχοντα ακαδημαϊκά ιδρύματα της χώρας και παρακολουθεί τη διασπορά του ιού SARS-CoV-2 και πλήθους χημικών ουσιών στην κοινότητα μέσω της επιτήρησης των αστικών λυμάτων. Ο ΕΟΔΥ συμμετέχει ενεργά στις εργασίες του Ευρωπαϊκού Δικτύου για την Επιτήρηση του ιού SARS-CoV-2 στα αστικά λύματα (EU-4S) και έχει λάβει ενεργό ρόλο σε διεθνείς δράσεις που αποσκοπούν στην επέκταση της επιδημιολογίας λυμάτων τόσο γεωγραφικά όσο και θεματικά έτσι ώστε να δημιουργηθεί ένα διεθνές δίκτυο επιτήρησης των λυμάτων που θα αποτελεί άλλο ένα σημαντικό εργαλείο επιτήρησης, ετοιμότητας και απόκρισης απέναντι σε μελλοντικές απειλές για τη δημόσια υγεία.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, ο ΕΟΔΥ ορίστηκε από το Υπουργείο Υγείας ως ο αρμόδιος εθνικός φορέας για συμμετοχή στην Ευρωπαϊκή Κοινή Δράση για την επιτήρηση των αστικών λυμάτων με τίτλο “Wastewater Integrated Surveillance for Public Health” και ακρωνύμιο “EU-WISH”. Ο ΕΟΔΥ συμμετέχει στον συντονισμό της Κοινής Δράσης ως επιστημονικός και τεχνικός συ-συντονιστής μαζί με το Statens Serum Institute (SSI) της Δανίας. Η κοινή δράση “EU-WISH”, στην οποία συμμετέχουν 26 χώρες και 61 εταίροι, στοχεύει στην ενίσχυση, επέκταση και παγίωση της επιδημιολογίας λυμάτων στο χώρο της δημόσιας υγείας ως ένα σημαντικό συμπληρωματικό εργαλείο επιδημιολογικής επιτήρησης, καθώς και ως εργαλείο ενδυνάμωσης της ετοιμότητας των χωρών μελών και της Ένωσης σε διασυνοριακές απειλές για την υγεία.
Η Κοινή Δράση EU-WISH ξεκίνησε την 1η Νοεμβρίου 2023 και θα διαρκέσει μέχρι την 31η Οκτωβρίου 2026. Στις 5-7 Φεβρουαρίου 2024, θα διεξαχθεί το εναρκτήριο συνέδριο (kick –off meeting) της κοινής δράσης EU-WISH στην Αθήνα, σε υβριδική μορφή, ώστε όλοι οι εταίροι και οι ομάδες τους να μπορέσουν να το παρακολουθήσουν. To συνέδριο αυτό θα σηματοδοτήσει την επίσημη έναρξη του έργου και θα χρησιμεύσει ως η πρώτη επίσημη και ολοκληρωμένη παρουσίαση της κοινής δράσης στην ευρύτερη κοινοπραξία και στους βασικούς ενδιαφερόμενους φορείς.
Διήμερη επίσκεψη στο διακεκριμένο Ινστιτούτο Robert Koch (RKI) στο Βερολίνο πραγματοποίησε κλιμάκιο του ΕΟΔΥ, με επικεφαλής τον Πρόεδρο, Καθ. Χρήστο Χατζηχριστοδούλου από τις 17 έως και τις 18 Ιανουαρίου 2024. Ως ένα από τα κορυφαία κέντρα εμπειρογνωμοσύνης στη δημόσια υγεία στην Ευρώπη και στον κόσμο, το RKI αντιπροσωπεύει έναν σημαντικό πυλώνα γνώσης και δράσης. To ελληνικό κλιμάκιο είχε συναντήσεις τεχνικού χαρακτήρα με τους εκπροσώπους του RKI και του Υπουργείου Υγείας της Γερμανίας, κατά τις οποίες συζητήθηκε πληθώρα θεμάτων που αφορούσαν στην εν δυνάμει συνεργασία ΕΟΔΥ-RΚΙ. Συζητήθηκαν θέματα εκπαίδευσης, προετοιμασίας και διαχείρισης κρίσεων και επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, η διαχείριση δεδομένων γονιδιωματικής επιτήρησης και η επέκταση των ήδη υπαρχόντων συστημάτων και σε άλλα παθογόνα, η διασύνδεση βάσεων και οι πρακτικές υιοθέτησης πολιτικής “ανοικτών δεδομένων”, δεδομένων δηλαδή που θα είναι διαθέσιμα στο κοινό με σεβασμό στα προσωπικά δεδομένα του πληθυσμού. Επίσης, θέματα σχετικά με τη βελτιστοποίηση των διαθέσιμων συστημάτων επιτήρησης στην μετα- COVID-19 εποχή, όπου και διαπιστώθηκε ότι υπάρχει γόνιμο έδαφος για την ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ ΕΟΔΥ και RKI. Αποτέλεσμα της επίσκεψης ήταν η απόφαση για σύναψη μνημονίου συνεργασίας μεταξύ των δύο κέντρων και ο προγραμματισμός μιας σειράς κοινών δράσεων για το μέλλον.
Στην ελληνική ομάδα συμμετείχαν οι: Καθ. Χρήστος Παπαθεοδώρου, μέλος ΔΣ ΕΟΔΥ, Κασσιανή Μέλλου, Προϊσταμένη Διεύθυνσης Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης για τα Λοιμώδη Νοσήματα και ο επιδημιολόγος λοιμωδών νοσημάτων, επιστημονικός συνεργάτης ΕΟΔΥ, Λεωνίδας Γεωργαλής.
Πατήστε εδώ για να σας αποστέλλουμε το ενημερωτικό δελτίο στο email σας